Ach, die arme Franz Biberkopf. Hij doet toch zo z’n best om een goed bestaan op te bouwen. Om in het gareel te blijven. Om niet zo veel te drinken en om zich niet gek te laten maken door de vrouwen.
Maar je hoeft maar in die trieste ogen te kijken om te weten dat het hem niet lukt. Je hebt met hem te doen. De tragiek hangt aan z’n reet. Der Franz is een beetje een dommekracht. Hij is best wel van goede wil, maar in het Berlijn van de Weimar-republiek krijgt hij de kous voortdurend op de kop. Met Berlin Alexanderplatz schreef de Duitse auteur Alfred Döblin in 1929 een roman over het morsige leven van een kansarme man aan de zelfkant van de maatschappij, in een turbulente periode uit de Duitse geschiedenis. Het is een van de bekendste Duitse romans van de twintigste eeuw.
De lotgevallen van Franz Biberkopf afgezet tegen het sociale klimaat van Berlijn ten tijde van economische crisis en de opkomst van het nazisme werden in 1978 door Rainer Werner Fassbinder, het enfant terrible van de Duitse cinema, verfilmd voor een veertiendelige televisieserie die ook in Nederland te zien was en diepe indruk maakte. Berlin Alexanderplatz staat te boek als een hoogtepunt in het oeuvre van Fassbinder (1945-1982). Ter gelegenheid van zijn vijfentwintigste sterfdag is de tv-serie gerestaureerd en is de complete serie nu voor het eerst in de bioscoop te zien op 35mm-film. Alfred Döblins boek kan gezien worden als een van de eerste moderne romans omdat Franz Biberkopf een antiheld is, maar ook vanwege de montagetechniek die de auteur hanteerde. Fassbinder vertaalde het boek naar een ruim vijftien uur durende serie die het grauwe leven in de huurkazernes, kroegen en bordelen nabij het Alexanderplein tastbaar maakt. Het verhaal begint als Biberkopf (onvergetelijk gespeeld door Günter Lamprecht) uit de gevangenis wordt ontslagen. Hij had zijn vriendin doodgeslagen met een slagroomklopper. Biberkopf heeft berouw. Hij wil een voorbeeldig leven gaan leiden. Maar werk is moeilijk te vinden voor de nauwelijks geschoolde en labiele Franz. Vrienden heeft hij niet, of het moet het hoertje Eva zijn. In Eva’s wereld komt de desperate Franz in aanraking met louche figuren. Gouden bergen blijken diepe dalen. Met de verfilming van Berlin Alexanderplatz ging voor Fassbinder een langgekoesterde wens in vervulling. Met een aantal van zijn vaste acteurs, waaronder Hanna Schygulla en Barbara Sukowa, heeft Fassbinder zijn ziel en zaligheid gelegd in deze magistrale serie.
MEER WETEN?
Filmhuis Den Haag vertoont Berlin Alexanderplatz van Rainer Werner Fassbinder integraal. Op 5 mei de delen 1 t/m 8. Op 6 mei de delen 9 t/m 14. Aanvang 13.00 uur. www.filmhuisdenhaag.nl
AD Haagsche Courant, mei 2007