Pikzwarte comedy of errors uit China (2001)

‘Dit is een mooi verhaal voor een parodie’, zegt de hoofdpersoon in Devils On The Doorstep een paar minuten voordat de 140 minuten durende film erop zit. De opmerking lijkt ten overvloede, maar je kunt als cineast in China echter niet duidelijk genoeg zijn. Want de Chinese autoriteiten hebben blijkbaar toch niet begrepen wat regisseur en acteur Jiang Wen bedoelt met zijn opmerkelijke film: Devils On The Doorstep is in China verboden en de maker werd een werkverbod van zeven jaar opgelegd.
[img_assist|nid=228|title=Devils on the doorstep|desc=|link=none|align=right|width=355|height=500]

De bonzen bij het almachtige Chinese Filmbureau moeten zich blind gestaard hebben op de historische aspecten van deze briljante zwarte komedie. Want het verhaal speelt zich af in de winter van 1944/45, tijdens de Japans-Chinese oorlog in de noordelijke Hebei-provincie van China. De kleine bevolking van een boerendorp leert er wat oorlog is, wat patriottisme betekent, en hoe opportunistisch menselijk gedrag wordt als de strijd om het bestaan in een kritieke fase belandt.
Devils On The Doorstep werd vorig jaar op het festival van Cannes bekroond met de Grote Juryprijs, een toekenning die de Chinese machthebbers ongetwijfeld ook als een politieke daad beschouwd moeten hebben. Toch is het thema van de film niet politiek. Jiang Wen vertelt een verhaal over mensen, Chinezen én Japanners. Mensen die uiteindelijk niet zoveel van elkaar verschillen als de nood aan de man komt, want een kat in het nauw maakt rare sprongen.

Devils is een lange zit, maar het is niet alleen de lengte van de film die de nodige discipline van de kijker vraagt. Wen filmde in zwart/wit, hanteerde veelvuldig een onrustige cameravoering vanuit de hand, en hij gebruikte Chinese en Japanse acteurs én amateurs die hun rollen zodanig uitvergroten dat je je in de Chinese opera waant.
Het verhaal is in eerste instantie eenvoudig. Op een nacht krijgt boer Ma Dasan (Jiang Wen) bezoek van een geheimzinnige man die niet zijn gezicht maar wel zijn pistool laat zien. De man laat twee juten zakken achter waarin zich een gevangengenomen Japanse soldaat en een Chinese tolk in dienst van het Japanse leger bevinden. Ma krijgt te horen dat de gevangenen over een paar dagen worden opgehaald. Of de bange boer maar alvast wil beginnen met het ondervragen van de krijgsgevangenen.
Het sein voor een aantal lange, maar hilarische scènes waarin de dorpelingen hun ongewenste gasten proberen uit te horen. Een Babylonische spraakverwarring is hun deel wanneer de van angst bevende tolk de haatdragende uitspraken van de Japanner ook nog eens aanpast aan een voor hem dragelijke situatie. ‘Ik ga jullie allemaal vermoorden’ wordt in zijn vertaling – en tot grote verbazing van de boeren – opeens ‘gelukkig nieuwjaar’. De dagen vliegen voorbij en weken worden maanden als de gevangenen maar niet opgehaald worden. Ma Dasan wil van ze af, maar wat hij ook bedenkt, kwijtraken doet hij ze niet. Uiteindelijk besluit hij de twee uit te leveren aan de Japanse bezetter, in ruil voor graan.
Vanaf dat moment neemt deze luidruchtig theatrale en uitdagende film zijn dramatische wending. Devils On The Doorstep blijkt een pikzwarte comedy of errors te zijn. Met adembenemend camerawerk van Gu Changwei (Farewell My Concubine) en innemend spel van de regisseur zelf.

DEVILS ON THE DOORSTEP
Regie, productie, scenario en hoofdrol: Jiang Wen. Met verder Jiang Hongbo, Yuan Ding, Kagawa Teruyuki en anderen. Te zien in Filmhuis, Den Haag.

Haagsche Courant, november 2001