Nick Hornby schrijft romans over mensen met zwaktes en tekortkomingen. Mensen die falen in hun privé- of professionele leven, mensen die de strijd om het bestaan een zware last vinden. Maar wat voor problemen Hornby’s protagonisten ook hebben, ze slaan zich er door met humor en zelfspot om uiteindelijk tot het besef te komen dat ieder huisje z’n kruisje heeft.
Nick Hornby is een ‘feel good’-schrijver. Hij is succesvol en populair omdat zijn boeken opbeurend en relativerend zijn. Hij beschrijft herkenbare situaties en plaatst die met een goed gevoel voor de tijdgeest in allerlei maatschappelijke en culturele kaders. Maar na High Fidelity, Een Jongen en Hoe Ben Je Een Goed Mens? heeft die formule met De Lange Weg Naar Beneden nu wel zijn uiterste verkoopdatum bereikt. Het verhaal over vier suïcidale zielen die elkaar op oudejaarsavond ontmoeten op het dak van een flat mist diepgang en ware emotie.
De Lange Weg Naar Beneden begint sterk omdat Hornby vier mensen bijeen brengt die sterk verschillende sociale en culturele achtergronden hebben, personages die tekenend zijn voor de hedendaagse Britse samenleving. Hun motieven om zelfmoord te plegen zijn al even verschillend. Martin is een voormalig presentator van een ontbijttelevisieshow die een gevangenisstraf achter de rug heeft voor seks met een minderjarige. Vrouw en kinderen hebben hem verlaten. Maureen heeft twintig jaar lang de zorg gedragen voor haar zoon die niet kan praten of lopen. Hoewel zij van hem houdt heeft zij de grens bereikt van wat zij kan verdragen. Jess is een op hol geslagen puber van achttien. Zij is teleurgesteld in de liefde en rebelleert met veel drank en drugs tegen haar vader, een onderminister in de regering Blair. Haar neiging tot zelfdestructie komt echter voort uit het verlies van haar oudere zus, die spoorloos is verdwenen. JJ tenslotte is een mislukte popmuzikant, een jonge Amerikaan die in Londen is blijven steken nadat zijn band uit elkaar viel en zijn Engelse vriendin hem dumpte. De verbitterde JJ, die pizza’s bezorgt, vertegenwoordigt de ‘Idols’-generatie. ‘Het probleem met mijn generatie is dat we allemaal denken dat we fucking geniaal zijn. Iets maken is voor ons niet goed genoeg, iets verkopen ook niet, of lesgeven in iets of zelfs gewoon wat doen. Wij moeten iets zíjn.’ De vier ontmoeten elkaar op een populaire zelfmoordlokatie in London, de ‘Springflat’. Maar van springen komt het niet, ze verstoren elkaars ritueel, proberen elkaar om te praten en bieden uiteindelijk tegen elkaar op. Want wie is er het ergst aan toe, wiens leven is het meest verwoest? JJ weet dat zijn motieven aanstellerig zijn, hij bedenkt een dodelijke ziekte om indruk te maken op de anderen. Het kwartet besluit tot uitstel van hun voornemen. Ze prikken een nieuwe datum en tot het zover is zoeken ze elkaar voortdurend op. Er ontstaat een gevoel van
verbondenheid. Martin zegt: ‘Al het andere bestond niet meer. Geld, positie, opleiding, leeftijd, culturele interesses, het maakte allemaal geen verschil meer.’
Intussen krijgen de media lucht van hun verbond, want een zelfmoordpact met Martin de ex-televisiester en Jess de dochter van een onderminister is voorpaginanieuws. Nick Hornby heeft voor vier vertellers gekozen. In korte stukken wenden Martin, Maureen, Jess en JJ zich afwisselend tot de lezer. Zij hebben ieder hun eigen, aan hun sociale en culturele achtergrond verbonden taalgebruik dat echter in de Nederlandse vertaling niet helemaal goed tot z’n recht komt. Hornby heeft rake observaties over eigentijdse fenomenen als leesclubjes, zelfhulpgroepen en interventies, en het New Labour van Tony Blair. Maar tegelijkertijd etaleert hij teveel zijn eigen, inmiddels meer dan bekende stokpaardjes: voetbal, popmuziek en literatuur. Na een intrigerend begin zakt De Lange Weg Naar Beneden snel in. De overpeinzingen van de personages boeien niet en door een paar onbetekende subplots en wordt het lezen een lange weg naar de laatste bladzijde.
Hornby’s relativerende humor kent geen tegenpool. De antwoorden die hij wil geven op het leven zijn zalvend en behaagziek met wandtegelwijsheden en flinterdunne filosofietjes. Als JJ het licht ziet zegt hij: ‘Ik had geen zelfmoord wilen plegen omdat ik het leven haatte, maar omdat ik van het leven hield en als het erop aankomt denk ik dat dit geldt voor een heleboel mensen die met zelfmoordplannen rondlopen.’ Hornby’s boek ontroert niet, het raakt nergens, ook niet met de wetenschap dat er een zekere analogie bestaat tussen Maureens zoon en het autistische kind van de auteur.
Nick Hornby: ‘De lange weg naar beneden’. Uitgever: Atlas. Prijs: € 19,90
Haagsche Courant, juni 2005