Met het drieluik Rain, Hope en Grief, en de wereldpremière van Fall toont het Fotomuseum Den Haag de intrigerende omslag in het werk van fotograaf Erwin Olaf. Er spreekt een overweldigende eenzaamheid uit.
“Ja”, zegt de fotograaf met een gedecideerd lachje. “Maar of dat voor mijzelf ook opgaat, weet ik niet. Ik ben omringd door heel veel lieve mensen, maar in wezen zijn we allemaal eenzaam. Mijn moeder zei wel eens dat ze vaak het gevoel had naar huis te willen gaan terwijl ze rustig thuis op de bank zat. Dat gevoel ken ik ook. Dat alles prima in orde is, maar dat je nergens heen kunt.”
De vrouwen en mannen in de vier fotoseries staan er afwachtend, vertwijfeld of verdrietig bij. In woonkamers, keukens, kapperszaken en kantoren waar de tijd tot stilstand is gekomen. Het zijn showrooms voor verloren zielen. Het contrast met het werk waarmee Erwin Olaf beroemd werd kan niet groter zijn. Het uitbundige en hedonistische heeft plaatsgemaakt voor weemoed, ingehouden wanhoop en onderkoelde seksualiteit. “Dat heftige in mijn werk is voorbij. Het is gemeengoed geworden. Ik kocht onlangs een boek van Terry Richardson, een geweldig grappige fotograaf, maar je ziet de ene lul na de andere kut. Pfff, ik ben er klaar mee, die tijd heb ik gehad. Alles moet tegenwoordig maar shockerend zijn. Het is overigens een misvatting dat ik vroeger wilde shockeren.” Er zijn wel meer misvattingen over Erwin Olaf, zoals over zijn serie Separation (2003) met een moeder en kind, gehuld in rubberen pakken, in een kamer met speelgoed. “Seperation ging over een gevoel van isolement. Het was een afrekening met mijn puberteit. Het rubber was een metafoor en had niets met seks te maken.” Separation mag nu gezien worden als het begin van de omslag in Olafs werk.
Rain is geïnspireerd op het werk van de Amerikaanse kunstenaars Norman Rockwell en Edward Hopper. “Rain gaat over weemoed naar een lang vervlogen tijd. Bij Grief ging het mij om de esthetiek van verdriet. In Hope zie je valse hoop; het is geen prettige wereld die ik daar toon.”
Wat alle foto’s en zijn recente videowerken gemeen hebben is Olafs kenmerkende perfecte gestileerdheid. Hij schept een kunstmatige realiteit waarin de modellen archetypen zijn. “Zoals die vrouw in Kitchen uit de serie Hope, die vrouw met een stukje taart in een oranje keuken. Het is een van mijn lievelingsfoto’s, het is een ontzettend ontroerend beeld.” Olafs werk stelt de beschouwer voor moeilijk te beantwoorden vragen. Wie is de vrouw in die keuken, is ze getrouwd, heeft ze kinderen, op wie zit zij te wachten? “Dat zijn vragen die ik mezelf stel als ik zo’n foto voorbereid, ik wil een verhaal vertellen.” In Rain, Hope en Grief doet Olaf dat met ensceneringen uit het Amerika van de jaren vijftig en zestig, met heerlijke clichés uit het Kennedy-tijdperk. De sobere foto’s van Fall zijn moeilijker te situeren omdat Olaf minder decor toont. De gemoedstoestand van de personages blijft ook vaag. Olaf fotografeerde ze terwijl ze met de ogen knipperden. “Fall staat los van het drieluik. Bij Fall zijn we niet langer in Amerika, maar in het Europa van de vroege jaren zeventig, met de sfeer uit films van Visconti en Chabrol. Ik vind het leuk om in de tijd te reizen.”
PASPOORT
Naam: Erwin Olaf Springveld.
Geboren: 2 juni 1959 in Hilversum.
Opleiding: Afgestudeerd aan School voor de Journalistiek, Utrecht 1981.
Loopbaan: Na een stage bij fotograaf André Ruigrok begon Olaf in 1982 als zelfstandig fotograaf. De geruchtmakende serie Chessmen zorgde in 1988 voor een doorbraak. Hij maakte naam met levenslustige, seksueel getinte, humoristische series waarin de belevingswereld van mensen aan de rand van de samenleving centraal stond. Beroemde series zijn Mature (1999), Fashion Victims (2000) en Separation (2003). Erwin Olaf werkt ook in opdracht en is een internationaal veelgevraagd en bekroond reclamefotograaf. Begin dit jaar portretteerde hij voor het EK-magazine van het AD spelers van het Nederlands elftal als gladiatoren.
Rain, Hope, Grief & Fall is te zien t/m 18 januari 2009 in het Fotomuseum Den Haag.
Op 19 november is er een programma met Olafs video’s in Filmhuis Den Haag waarbij de kunstenaar aanwezig is. www.fotomuseumdenhaag.nl
AD Haagsche Courant, oktober 2008