Rupert Thomson, auteur van Death Of A Murderer, praat over de relatie tussen schrijver en lezer, make-up, Myra Hindley en obsessieve liefde.
Foto © Alan Pryke
“De relatie tussen de schrijver en de lezer is heel intiem, terwijl zij gebaseerd is op het idee dat ze elkaar niet kennen. Het is een paradoxale intimiteit. Het kan zeer teleurstellend zijn om je favoriete schrijver in het echt te zien”, zegt Rupert Thomson over Crossing Border en vergelijkbare literatuurfestivals. “Ik denk dat het publiek meer geïnteresseerd is om een schrijver te horen praten dan te horen voorlezen. Zo is het althans bij mij. You want to hear them thinking on their feet. Veel schrijvers zijn niet zo goed in het voordragen van hun eigen werk. Lang voordat ik hem leerde kennen, zag ik Peter Carey eens voorlezen uit Oscar and Lucinda. Hij wist het niet tot leven te brengen. Ik ben momenteel bezig met het schrijven van een memoir, hoewel het niet mijn hele levensverhaal vertelt, maar er zit een stukje in over hoe mijn broer en ik in 1973 niet naar een show van David Bowie gingen. Nota bene het afscheidsconcert van Ziggy Stardust. Wij waren dermate gepassioneerde Bowie-fans dat we besloten om niet te gaan omdat we bang waren dat het zou tegenvallen.” Thomson lacht schamper. “Of ik in 1973 een fan van glamrock was? We droegen allemaal make-up in die tijd. Mannen doen dat tegenwoordig niet meer. Ik was geen Bowie-kloon, maar ik had wel geverfd haar en make-up. Het maakte deel uit van het nachtleven. Clubbing. Ik heb een heleboel van die fases doorgemaakt, zoals punk en gothic. Maar het is even geleden dat ik make-up droeg.” Naar The Smiths heeft Thomson nooit geluisterd, het was niet zijn muziek, maar hij kent Suffer Little Children, hun hartverscheurende liedje over de Moors Murders.
“Als je Engels bent en van een bepaalde leeftijd, dan heeft dat nieuwsverhaal een ongelooflijke impact op je gehad. Een verhaal dat je nooit vergeet. En hoewel zij in de gevangenis zat, was ze de rest van haar leven op een of andere manier altijd in het nieuws. Omdat ze een vrouw was, een vrouw die kinderen vermoordde. Ik ben van dezelfde generatie als haar slachtoffers.” Het is opvallend dat Thomson haar naam niet noemt, net zo min als hij dat doet in Death Of A Murderer. We hebben het over Myra Hindley, een naam die in Engeland nog altijd angst en haat oproept. Samen met haar vriend Ian Brady ontvoerde, misbruikte, martelde en vermoordde ze begin jaren zestig vier kinderen uit Manchester. De gruweldaden van het paar staan bekend als de Moors Murders, de heidemoorden.
“Het zou te zwaar worden als ik haar bij naam had genoemd in mijn boek. In een van de eerste versies van het boek heb ik het geprobeerd, maar het rare was dat die twee woorden meer leken te wegen dan alle andere woorden eromheen. Ze deden de fictie kapseizen. Het boek werkte niet meer als roman.” Het recentelijk in het Nederlands vertaalde boek vertelt het ijzingwekkende verhaal van een politieagent die een nacht de wacht moet houden bij het lijk van Hindley, die in 2002 overleed. Gedurende de lange stille nacht in het mortuarium overdenkt Billy Taylor, een kleurloze man met een onzekere vrouw en een gehandicapt kind, zijn leven. In het schemerige gebied tussen waken en slapen gaat Billy in gesprek met de geest van de moordenares. Rupert Thomson, auteur van onder andere The Insult, The Book of Revelation en Divided Kingdom, schrijft het in een mooi ingehouden minimalistische stijl waarin elk detail boekdelen spreekt over de donkere krochten van de pysche.
“Over de Moors Murders zegt men in Engeland wel dat een hele generatie haar onschuld verloor en dat daarna ouders anders met hun kinderen zijn gaan omgaan. Ouders werden beschermender. In mijn boek laat ik Billy daar ook iets over zeggen. Dat kinderen vóór de periode van die moorden de hele dag buiten konden zijn zonder dat ouders zich zorgen maakten.”
-Het was een veel onschuldiger tijdperk, zeker vergeleken bij de jaren dat Fred en Rosemary West hun gruweldaden begingen.
“Ken je dat boek over het echtpaar West, Happy Like Murderers? Het is een goed boek, maar op een onprettige manier. Het is een van die boeken die een inwendige invloed hebben. Ik werd er kotsziek van. Maar dat vond ik een goed effect. Ik hou van boeken die een welhaast fysieke uitwerking op je hebben.”
-Wat is de ervaring of het effect dat je de lezer met Death Of A Murderer wilt geven?
“Ik wilde een boek schrijven dat gedreven werd door intense gevoelens en emoties. Het moest zo emotioneel mogelijk zijn, maar tegelijkertijd ook zo eenvoudig mogelijk. Ik wilde een stijl waarbij je het gevoel had door koel, helder water te kijken om de duistere dingen op de bodem te kunnen zien. Ik heb heel lang nagedacht voor ik ging schrijven; dit is geen onderwerp waar je lichtzinnig aan begint. Omdat het zo’n taboe-onderwerp is. Ik wilde geen opruiende roman schrijven, ik wilde het onderwerp te rusten leggen, zowel voor mezelf als voor iedereen. Met het idee dat we er van geleerd hebben en dat we er niet meer over moeten nadenken. Ik denk dat het inmiddels ook zo is. Sinds haar dood is haar verhaal een beetje weggeëbt.”
-Ik heb het gevoel dat Hindley nog steeds als een spook over Engeland hangt.
“Ja, en dat is een van de redenen dat ik erg terughoudend geweest ben over mijn boek. Natuurlijk wil je als schrijver publiciteit… Maar er is geen ophef over mijn boek geweest. Ik denk omdat ik er in geslaagd ben er heel subtiel, kalmerend en heilzaam over te schrijven. Uiteindelijk was ik een beetje teleurgesteld dat er geen rel kwam (lacht).”
-Het is zo’n ongebruikelijk boek voor jouw doen dat je het onder een andere naam had kunnen publiceren…
“Ik denk dat je altijd een ongebruikelijke boek wilt schrijven, toch? Om die reden was het een uitdaging. Mijn natuurlijke instinct is om… Er is een schrijver, wiens naam ik hier niet zal noemen, die niet van mijn werk houdt omdat het te verbeeldingrijk zou zijn… (lacht). Die tendens zit wel in mijn werk, ook in mijn taalgebruik. Ik noem het vuurwerk, er is altijd heel veel vuurwerk op elke bladzijde. In dit boek is geen plaats voor vuurwerk, het is er ongeschikt voor. Ik wilde intense emoties. Death Of A Murderer is niet echt zoals mijn andere boeken. Maar ik zie inmiddels toch wel enige verbindingen. Misschien niet met Divided Kingdom, maar wel met een paar andere…”
-Book Of Revelation?
“Ja, vooral omdat het beide one room-novels zijn, romans die zich afspelen in één kamer.”
-Murderer is je meest emotioneel geladen boek tot dusver.
“Ja, zo voelt het voor mij wel. Met Myra Hindley als onderwerp… Nee, zij is niet het onderwerp, maar de roman draait om haar verhaal. Het boek… it touches on evil, maar het is geen boek over goed en kwaad. Het gaat over liefde en in het bijzonder het soort obsessieve liefde die zij voelde voor Brady. De moorden waren het gevolg van een liefdesrelatie. Dat fascineerde me. Met de politieagent Billy wilde ik een aantal relaties onderzoeken die resoneren met de relatie tussen Hindley en Brady. Daarom gaf ik Billy die vriendin waar hij geobsedeerd door raakt en al dan niet een moord voor pleegt. Een andere obsessieve liefde voelt Billy voor zijn jeugdvriend Raymond. Die liefde verandert Billy in iemand waar hij zich niet in herkent. Dat is wat een obsessie voor iemand met je kan doen. Zo zijn er drie, vier verschillende vormen van liefde die ik in het boek onderzoek. De belangrijkste is misschien wel de liefde die Billy voelt voor zijn gehandicapte dochter. De liefde voor een kind, in de context van Myra Hindley, geeft het verhaal zoveel meer gevoel. Wanneer Billy’s herinneringen duisterder worden gedurende de nacht, zoals de herinnering dat Billy en zijn vrouw met de gedachte hebben gespeeld om hun dochter te vermoorden, begint hij steeds meer dingen op te biechten. Tegelijkertijd neemt zijn gevoel van liefde voor zijn dochter toe. Tegen het eind van het boek krijg je bij de ergste bekentenissen ook de warmste liefde. De twee worden tegenover elkaar gezet.”
-Het is een boek over wat mensen doen uit naam van de liefde?
“Ja, precies.”
-Over hoe sommige mensen in naam van de liefde een grens passeren die niet acceptabel is in onze maatschappij, terwijl anderen weten dat ze moeten stoppen bij die grens.
“Liefde is een van weinige dingen die je kan aanzetten om die grens over te gaan. Oorlog is een ander. Er zijn niet veel andere emotionele situaties die je toestaan om die stap te nemen.”
-Er valt niet veel te lachen in dit boek… Maar er was een moment dat me erg amuseerde, namelijk als bij de begravenis van Billy’s vriend Trevor het liedje Wonderful Life van Black wordt afgespeeld. Het is zo’n dubbelzinnig liedje dat het bijna als metafoor voor bepaalde thema’s in je boek gezien kan worden.
“Ik vond het een probleem om het juiste liedje te kiezen. Oorspronkelijk had ik iets van Neil Young, van After The Goldrush, gekozen, maar dat was alleen maar een triest liedje. Ik zocht iets wat twee betekenissen kon hebben. Opeens herinnerde ik me dat liedje van Black. Ik schreef het boek in mijn vorige kantoor in Barcelona, waar ik woon. Een kamertje zonder ramen. Perfect, want ik schreef een boek over een man in een raamloze kamer. Die kamer was boven een ondergrondse parkeergarage en had een rare akoestiek. Ik kon mensen beneden me horen rinkelen met hun autosleutels en ook de radio van de buren horen. Op het moment dat ik zat na te denken over de muziek bij de begrafenisscène, hoorde ik door de muur heen Black zingen.”
-Draaien ze Black nog steeds op de radio in Spanje?
“Ach, het is Spanje, weet je? Wonderful Life klinkt ongelofelijk gedateerd. Zelfs zijn stem. Maar als je een bepaald soort type van een bepaalde leeftijd bent, dan betekent die song misschien wel wat speciaals voor je. Het zijn toch vaak de oubollige liedjes die veel voor iemand betekenen. In mijn memoir schrijf ik over een periode in New York, in 1976, toen ik met een alcoholist samenwoonde die mij wilde adopteren als zijn zoon. Het liedje dat toen altijd op de radio te horen was, was het oubolligste liedje dat je je kunt voorstellen; Elton John en Kiki Dee met Don’t Go Breaking My Heart. Het betekent veel voor me omdat het een belangrijke fase in mijn leven terughaalt. Het was de eerste keer dat ik er alleen op uitging in de wereld en het leven leidde waar ik altijd van gedroomd had. On the edge. Dat liedje bleef me al die weken in New York achtervolgen. Wonderful Life is net zo’n liedje.”
-Kreeg je het idee om Death Of A Murderer te schrijven toen Hindley overleed?
“Ja, ik woonde toen met mijn gezin in Engeland omdat mijn schoonvader stervende was. Ik herinner me dat ik met de afwas bezig was, de radio stond aan en ik hoorde de nieuwslezer zeggen dat het lichaam van Myra Hindley werd bewaakt door de politie. Ik wist niet dat ze overleden was. Het was een shock. Onmiddellijk dacht ik aan een toneelstuk waarbij drie agent zitten te kaarten bij een doodskist. Daarna had ik een beeld van Hindley en Brady die samen dansen. Die scène zit in het boek, als Billy rond middernacht in slaap valt en droomt. Het idee voor een toneelstuk veranderde al snel in een boek. Ik wist onmiddellijk dat ik de invalshoek voor het boek had. Een gewone man in een buitengewone situatie. Ik wist ook dat ik over haar kon schrijven zonder het echt over haar te hebben. Hindley is een spiegel. Ik gebruik haar om naar Billy te kijken. Haar verhaal is een commentaar op Billy’s leven – en andersom.”
–Dat doe je als stijlvorm wel vaker, bijvoorbeeld met Jed en Nathan in The Five Gates Of Hell.
“Maar niet op zo een pure wijze als in Murderer. Ik hou niet zo van boeken waarin voortdurend twee verhalen elkaar afwisselen. Het is een moeilijke stijlvorm omdat het welhaast onmogelijk is om beide verhalen even interessant te maken voor de lezer.”
Rupert Thomson (1955) bibliografie:
– Dreams of Leaving (1987)
– The Five Gates of Hell (1991)
– Air & Fire (1993)
– The Insult (1996)
– Soft! (1998)
– The Book of Revelation (1999)
– Divided Kingdom (2005)
– Death of a Murderer (2007)
Rupert Thomson is op 22 november te gast op Crossing Border.
Het interview vormde de basis voor een artikel in AD Haagsche Courant, november 2008.