Een van de kleine geneugten van het leven is het in de openbare ruimte gadeslaan van de medemens. Liefst op een terras of een druk plein. Bij dit prettige tijdverdrijf maken de sores van de dag plaats voor de verwondering over zoveel onbekende gezichten en de verhalen die daarachter schuil moeten gaan. ’Aapjes kijken’ is beslist stressverlagend en geeft de fantasie de vrije ruimte. Met het toneelstuk Het uur waarop wij niets van elkaar wisten van de Oostenrijkse schrijver Peter Handke, wordt de toeschouwer uitgenodigd aan de rand van een plein plaats te nemen om getuige te zijn van een bonte stoet voorbijgangers die ieder hun eigen verhaal te vertellen hebben.
Dat doen de acteurs in stilte, want Het uur waarop … is een theaterstuk zonder woorden waarbij de plaats van handeling de hoofdpersonage is. Zestien acteurs en actrices van Het Nationale Toneel spelen in het intrigerende stuk circa tweehonderd rollen en rolletjes. De spelers hebben gemiddeld zo’n vijftien opkomsten. Het ruime decor is erop afgestemd en biedt in de vorm van een aantal toegangswegen tot het plein vele mogelijkheden.
Uit een hoek komt een zwangere vrouw met een supermarktkarretje voorbij, terwijl een blinde man zijn weg over het plein tracht te vinden. Elders passeert een jogger en vereeuwigt een toerist het drukbevolkte plein. Meer dan bij andere stukken komt het bij Het uur waarop … aan op timing. “Er is geen tekst, er wordt niet gesproken, zodat iedereen erg op elkaar moet letten’’, weet regisseur Ger Thijs.
Stil spel vergt een bepaalde discipline. Maar in plaats van hun rol uit te vergroten moeten de spelers in Handke’s stuk hun persoonlijkheid meenemen zonder die nadrukkelijk te poneren. “Het gaat om het raadsel van de passant. Het idee dat je iemand ziet passeren met een merkwaardig ingepakt voorwerp en je je afvraagt wat voor iemand dat is. De titel, Het uur waarop …. is het uur vlak voor je iemand leert kennen, of vlak voor je iemand gaat vragen wie hij of zij is. Het is het moment dat je nog niets van die iemand weet, maar dat die je intrigeert’’, zegt Ger Thijs, die gezien de complexe montage en de benodigde grote speelruimte het stuk in het Theater aan het Spui opvoert. In Rotterdam wordt de veel grotere Hal 4 gebruikt, terwijl in Amsterdam in de Flashlight Studio’s zal worden gespeeld. Voor Thijs, gewend aan de Koninklijke Schouwburg, is deze voorstelling een avontuur.
Handke’s stuk vertelt geen lineair verhaal. De auteur wil dat het publiek zich openstelt voor een serie gebeurtenissen die weinig of niets met elkaar te maken hebben en een beroep doen op de fantasie. “Het stuk valt in drie delen uiteen. In het eerste zien we een realistisch plein waar van alles gebeurt, waarna het teruggaat naar een tijd voor het plein. Met bepaalde geluiden wordt de suggestie van een andere, een meer idyllische, plek gewekt, waarna de nacht over het plein valt’’, zo vertelt Thijs over de vorm.
Geluid, speciaal gemaakt door de groep Paleis van Boem, speelt een belangrijke rol in het woordloze stuk. Rustiek vogelgezang wordt overstemd door het geluid van laag overvliegende straaljagers. “Handke werkt met onduidbare en associatieve geluiden. Het geluid geeft een andere betekenis aan het plein en kan van dat plein ineens een bos maken’’.
Kleine vreugdes en groot verdriet wisselen elkaar af op het plein. Het leven komt voorbij, van geboorte tot dood en alles wat daartussen zit. “De toeschouwer, die bij wijze van spreken ook zelf op het plein zit, kijkt door de ogen van Peter Handke die associeert en soms rare verbindingen maakt. Ik zou het mooi vinden als de toeschouwer na afloop anders naar de werkelijkheid gaat kijken, béter gaat observeren’’, stelt Ger Thijs.
Theater aan het Spui, Den Haag: Het Nationale Toneel met Het uur waarop wij niets van elkaar wisten van Peter Handke. Regie en vertaling: Ger Thijs.
Decor: Tom Schenk. Kostuums: Leonie Polak, Dorien de Jonge. Geluid: Paleis van Boem. Spel: Nina Deuss, Barbara Duijfjes, Jan van Dijck, René Eljon, Leo van der Harst, Esgo Heil, Antoinette Jelgersma, Ids van der Krieke, Pim Lambeau, Ingrid van der Lecq, Yasja Musatov, Rick Nicolet, Fred van de Schilde, Dries Smit, Xander Straat en René van Zinnicq Bergmann.
Haagsche Courant, maart 1997