Emily Kocken en de semantiek van dwangmatigheid (2015)

Beeldend kunstenaar en schrijver Emily Kocken liet zich voor de performance-installatie Come-Go-Stay inspireren door Gertrude Stein. Het resultaat is een veelgelaagde conceptuele tentoonstelling over semantiek.

Denkend aan Gertrude Stein en haar legendarische bonte avondjes met kunstenaars en schrijvers in het Parijs tijdens het interbellum, is het niet moeilijk om je te verliezen in een fantasie over de mogelijke voorbereidingen voor een dergelijk salon: Stein, de Amerikaanse schrijver, kunstverzamelaar en beschermvrouw van zulke uiteenlopende talenten als Picasso, Matisse en Hemingway, kamt de haren van haar trotse koningspoedel Basket. Op dominerende toon instrueert ze haar levensgezellin, Alice B. Toklas, de samenstelling van de hapjes en drankjes voor de soiree. Toklas knikt lief, draait zich om en knipoogt naar de kok. Stein vraagt of Alice zich Roos herinnert en begint vervolgens een nieuw gedicht, getiteld Sacred Emily, te declameren. “Roos is een roos is een roos is een roos.”

Gertrude Stein, instructies, gedichten en koningspoedels. In de veelgelaagde tentoonstelling Come-Go-Stay van Emily Kocken komt het allemaal voorbij – en meer! Kocken zal zich gedwongen gevoeld hebben om zich te spiegelen aan Stein en Come-Go-Stay te maken. Nee, niet alleen vanwege de titel en de strekking van Steins beroemde stream of consciousness-gedicht Sacred Emily, of de liefde voor honden die beide vrouwen delen. Come-Go-Stay gaat over semiotiek en semantiek, maar met name over de betekenis van het imperatief. Over gebiedende wijs, de klank van bevelen, maar vooral over dwang en dwangmatigheid.

Come-Go-Stay bestaat uit zes videos, een tekening, Duchamp-achtige readymades, een boekje, en het tegenovergestelde van een catwalk, de dogwalk, overblijfsel van de performance die Kocken gaf tijdens de opening van de expositie. Van die performance, met de veel bekroonde en internationaal befaamde koningspoedel Silas, is een registratie te bekijken. In de andere videos, die over taal gaan maar waarin geen woord gesproken wordt, heeft het er schijn van dat Kocken de hond dresseert. Hoewel? Gedurende de aan het strand geënsceneerde exercities lijkt het eerder dat Kocken de fiere viervoeter duidelijk wil maken hoe het dier geconditioneerd is door de mens. Tegelijkertijd is er sprake van kunst die het hondenleven imiteert. Dubbele bodems galore! Getooid met haar krullenbolpruik heeft Kocken wel iets weg van een poedel, zeker als bazin en hond, tegenover elkaar gepositioneerd, water drinken. Dat het de hond beter afgaat, laat zich raden. Kocken wordt een beetje poedel, maar Silas blijft hond. Gelukkig maar.

De filmpjes uit Come-Go-Stay passen niet in de kleine maar guitige geschiedenis van de hond in de (video)kunst. Kocken is geen William Wegman of Bettina Gruber. Kockens werk refereert eerder aan dat van Yoko Ono of Miranda July, onafhankelijke denkers en doeners die net als Stein en Kocken zelf van vele markten thuis zijn.

Emily Kocken (New York, 1963) studeerde cello aan het Brabants Conservatorium en wijsbegeerte aan de vrije Universiteit van Amsterdam. In 1996 richtte ze het kunstenaarscollectief Stichting Zero op en sinds 2000 werkt ze aan een multidisciplinair oeuvre. Twee jaar geleden debuteerde ze als romanschrijver met Witte Vlag, een intrigerend en bij vlagen briljant boek over de dwangmatige hersenspinsels van de dochter van een hondentrainer die gehuwd is met een megalomaan kunstenaar, een Beuys-adept. Kocken fileert de hypes uit de hedendaagse kunst en laat haar licht schijnen over de neuroses van het alledaagse leven van het archetype huisvrouw en echtgenote. Een link met Gertrude Steins Sacred Emily is snel gemaakt. In een ander boek, Imperativo!, dat deel uitmaakt van de expositie, maar die impliciet ook begeleidt als instructieboekje voor de beschouwer, stelt Kocken: “In principe kan je vandaag de dag spreken van een oplevend verlangen naar hermetische kunst waarin tekstproductie vaak een overgrote rol speelt.” Een uitspraak die te denken geeft. Come-Go-Stay is faux-hermetisch en daarmee juist een cornucopia aan toegankelijke denkbeelden die zoveel meer te bieden hebben dan commentaar op de huidige stand van zaken in de hedendaagse kunst.

Come-Go-Stay van Emily Kocken. Tot en met 21 november bij West. www.westdenhaag.nl

Dit stuk verscheen eerder in Den Haag Centraal.