De discussie over American Psycho gaat niet meer zozeer over de hoeveelheid pervers geweld als over de vraag of de hoofdpersoon, de yup Patrick Bateman, nu echt een psychopathische lustmoordenaar is of dat wat hij beleeft fantasie is. Mary Harrons stijlvaste interpretatie van Bret Easton Ellis’ omstreden roman uit 1991 roept wat dat betreft meer vragen op dan het boek.
De discussie over American Psycho gaat niet meer zozeer over de hoeveelheid pervers geweld als over de vraag of de hoofdpersoon, de yup Patrick Bateman, nu echt een psychopathische lustmoordenaar is of dat wat hij beleeft fantasie is. Mary Harrons stijlvaste interpretatie van Bret Easton Ellis’ omstreden roman uit 1991 roept wat dat betreft meer vragen op dan het boek.
Het is opmerkelijk dat het boek van Ellis momenteel meer op z’n waarde wordt geschat dan bij verschijnen, in 1991. Toen was het (vooral in Amerika) blijkbaar moeilijk om met enige afstand terug te kijken op de periode die Ellis beschrijft. Want American Psycho is een indringende literaire parabel over de hoogconjunctuur op Wall Street midden jaren tachtig. Met z’n pagina’s lange beschrijvingen van merkkleding, designer-interieurs, en menukaarten van de duurste restaurants in Manhattan schetst Ellis de wellust naar geld, status en macht van de oorspronkelijke generatie yuppen (young urban professionals). Mocht Bateman (even ijzig als hilarisch gespeeld door Christian Bale) echt een seriemoordenaar zijn, dan is dat een reactie op de druk die hij ervaart om te presteren en om beter te zijn dan zijn collega’s. Bateman krijgt een zenuwinzinking wanneer een collega een mooier, duurder en prestigieuzer visitekaartje heeft dan hij. Ellis vergeleek op ingenieuze wijze de honger naar macht met de obsessie van een lustmoordenaar en Mary Harron weet de sfeer van het boek perfect te vangen. Met de slachtpartijen op daklozen en hoeren, nietswaardige parasieten in de ogen van Bateman, die Ellis zo plastisch beschreef, is Harron heel decent omgegaan om te voorkomen dat American Psycho als een ‘slasher’-film gezien zou worden. De seksscènes zijn kil en afstandelijk; wanneer Bateman zijn plastic overjas aantrekt en zijn spijkerpistool te voorschijn haalt, huppelt hij vrolijk door zijn luxe appartement op de maat van Huey Lewis’s Hip To Be Square.
American Psycho is toch vooral om te lachen, maar wie durft dat als Bateman likkebaardend opmerkt dat hij met een kleerhanger fijne dingen kan doen op het lichaam van een vrouw. Volgens Harron, die bepaald niet over één nacht ijs ging bij het schrijven van het scenario, is het boek van Ellis allesbehalve vrouwonvriendelijk of misantropisch, maar eerder een sociale satire met een pro-feministisch tintje. Het is te prijzen dat ze hele stukken dialoog letterlijk uit het boek overnam in haar evenwichtige scenario, want die zijn bijzonder geestig. Harron maakte in 1996 veel indruk met I Shot Andy Warhol, ook een periodefilm die zich afspeelt in een heel specifiek milieu in New York. Als contrast met de zwarte geest van Batemen, koos cameraman Andrzej Sekula (Pulp Fiction, Reservoir Dogs) voor heldere, welhaast oogverblindende beelden die zowel de pracht en praal als de emotionele leegheid van de yuppie-wereld laten zien. Willem Dafoe’s rol als privé-detective hangt er een beetje bij, Reese Witherspoon is perfect als het leeghoofdige vriendinnetje. De echte verrassing is hier echter Chloë Sevigny als de secretaresse die heimelijk verliefd is op Bateman. Sevigny is de enige vrouw in de film die warmte en tederheid vertegenwoordigt. En met haar onbedorven puurheid heeft Bateman het dan ook erg moeilijk.
AMERICAN PSYCHO
Regie: Mary Harron. Scenario: Harron en Guinevere Turner naar de roman van Bret Easton Ellis. Camera: Andrzej Sekula. Met Christian Bale, Willem Dafoe, Reese Witherspoon en anderen.
Haagsche Courant, 1990.