Irreversible en het idee dat tijd alles onherroepelijk kapot maakt (2002)

[img_assist|nid=241|title=Irreversible|desc=|link=none|align=right|width=200|height=279]

Gaspar Noé, het enfant terrible van de Franse cinema, wil grenzen verleggen en in Irréversible doet hij dat gelukkig niet alleen met de lange, zeer gewelddadige en expliciete verkrachtingsscène die een grote rel veroorzaakte tijdens het laatste filmfestival van Cannes. Irréversible is een in alle opzichten onvergetelijke film over wraak en het idee dat de tijd alles onherroepelijk kapot maakt.

Noé speelt met het lineaire tijdsbesef van de kijker. Hij manipuleert zodoende de gevoelens van angst, walging en sympathie die vorm, verhaal en personages bij de kijker oproepen. Het verhaal van de brute verkrachting en mishandeling van een vrouw en de wraakactie van haar vriend die daarop volgt, heeft Noé omgedraaid. Irréversible begint dus met de climax van de door haat verblinde zoektocht van Marcus (Vincent Cassel). Sirene-achtige elektronische muziek en duizelingwekkende camerabewegingen in een desoriënterende montage begeleiden Marcus en zijn vriend Pierre in een darkroom (Club Rectum!), die hier als de homoseksuele hel van Dante gestalte krijgt. Het is moeilijk te volgen wat er nu precies gebeurt en wie op zoek is naar wie en waarom. Pas later zal blijken dat de mannen op zoek zijn naar de verkrachter van Alex (dappere rol van Monica Bellucci) en nog veel later wordt duidelijk dat de gejaagde beelden en de obsessieve muziek een reflectie zijn van de door drank, drugs én haat vertroebelde geest van Marcus. Langzaam maar zeker valt alles op z’n plaats en krijgt de kijker meer houvast, maar als halverwege de film de verkrachting achter de rug is, heb je eigenlijk geen zin meer om verder te kijken. Maar wat Gaspar Noé dan doet, is erg knap doordacht. Hij toont de uren die vooraf gingen aan de negen minuten die het leven van Alex en Marcus onherroepelijk veranderden. Noé gaat zover dat hij de begrijpelijke sympathie die de kijker voor de personages voelt begint te ondergraven. Hij laat zien hoe de personages in het leven stonden voor de verkrachting.

Want hoezeer je ook mee kan voelen met het lot van Alex en de wraakactie van Marcus, begin je je af te vragen of dit stel wel onze sympathie verdient. Marcus, Alex en haar ex-vriendje Pierre zijn goed opgeleide veertigers die denken het voor elkaar te hebben. Ze leven er lustig op los en hebben geen morele problemen met het gebruik van nare egodrugs als cocaïne. Het trio laat alle teugels vieren op een wild feestje waar Alex zich het minst vermaakt en vroegtijdig alleen vertrekt – met alle gevolgen vandien. Daarvoor zien we de drie in de metro met koket gekeuvel over seks. De drie vrienden die zo druk zijn met het nastreven van genot lijken zo weggelopen uit een roman van Michel Houellebecq terwijl Irréversible inhoudelijk raakvlakken heeft met recente films als Baise-moi en Romance die ook prangende vragen stelden over de (seksuele) belevingswereld van de verveelde hedendaagse westerse mens.

IRRÉVERSIBLE. Regie: Gaspar Noé. Met: Monica Bellucci, Vincent Cassel, Albert Dupontel.

Haagsche Courant, augustus 2002