Underworld en het dictaat van de groove (1999)

“Underworld is zoveel meer dan een technoband, maar onze wortels liggen in de dancemuziek en de groove komt altijd op de eerste plaats, de groove dicteert”, stelt Karl Hyde, spreekbuis van de invloedrijkste Britse band van het afgelopen decennium.
Karl Hyde's profielfoto op FacebookKarl Hyde’s profielfoto op Facebook

Van de twee Britse groepen die in de jaren negentig een belangwekkende brug hebben geslagen tussen dance en rock, is Underworld net ietsje meer baanbrekend geweest dan Massive Attack. Dat ietsje meer zit ‘m in de wijze waarop Underworld conventies op het gebied van songstructuur en het gebruik van teksten heeft heroverwogen en binnenstebuiten gekeerd om ze vervolgens op voorheen ongekende manier in een dance-context te plaatsten.

Gitarist en zanger Karl Hyde, electronica-specialist Rick Smith en super-DJ Darren Emmerson ontwikkelden een nieuwe geheel sound op hun invloedrijke en veel geïmiteerde maar nooit geëvenaarde album Dubnobasswithmyheadman (1994). Met bouwstukken die het trio vond in Kraftwerk, dub reggae, electro en new wave werd een sterk tot de verbeelding geheel gevormd dat zowel het hoofd als het lichaam aanspreekt. Pientere dansmuziek, als een sexy wolkenkrabber. Bij Underworld draait alles om het moment en met die instelling werd de groep een ongekende live-act die op het podium improviseert met beeld en geluid. Met het onverwachte succes van Born Slippy, een b-kantje dat als remix voor de soundtrack van de cultfilm Trainspotting werd gebruikt, werd Underworld in 1996 wereldberoemd. Amerika en het grote geld lonkten, maar Underworld wachtte drie jaar met het uitbrengen van de nieuwe CD Beaucoup Fish. In de tussentijd, door veel optredens te geven, is Underworld  groter en groter geworden met als gevolg dat de groep tegenwoordig moeiteloos zalen van het formaat Ahoy’ uitverkoopt. Aan Karl Hyde de vraag of Underworlds toekomst ligt in het geven van shows in zulke grote hallen.

“Ik hoop dat we het kunnen afwisselen. Tijdens de tournee van eind vorig jaar speelden we de avond na Ahoy’ in een club in Hamburg voor 700 man. Dat was prettig en iets dat we lang niet hebben kunnen doen, maar ik betwijfel of we nog in clubs kunnen optreden als Beaucoup Fish uit is.”
Underworld wordt groter en groter?
“Ja, maar ik hoop dat het niet betelent dat we geen kleine intieme shows meer kunne geven. Het is fijn om de gezichten van de mensen te kunnen zien.”
Maar jullie shows worden ook steeds groter, door jullie intensievere samenwerking met Tomato. Al die videoschermen passen niet in een club.
“Het visuele aspect van onze shows kunnen we aanpassen, op schaal. Het improvisatie-idee dat voor ons zo belangrijk is, vind je terug in de mix van het geluid, het licht en de videoprojecties op en om het podium. Uiteindelijk jammen we op het toneel met elkaar onderling en gaan we de interactie aan met het publiek.”
Hoe belangrijk is het voor Underworld om te kunnen improviseren op het toneel?
“Heel belangrijk. Daar is het ons om te doen. Wij zijn er niet in geïnteresseerd om op het podium een DAT of een sequencer te bedienen. Het moet juist elke avond anders zijn, want anders vervelen we ons. We willen een punt bereiken dat we zelf niet weten wat we doen. Daar putten we inspiratie uit. De tournee van vorig jaar was deels opgezet om ons opnieuw te intrduceren voor ons nieuwe platenlabel V2 en voor de pers. Het was welhaast shockerend om te zien dat alle optredens in Amerika uitverkocht waren terwijl we niets eens een nieuwe plaat in de wiinkels hadden.”
Is dat het effect van Born Slippy?
“Top op zekere hoogte, maar ik denk dat we als live-band een reputatie hebben opgebouwd.”
Heeft het succes van Born Slippy jullie een nieuw publiek opgeleverd?
“Het heeft het zeker verbreed. Door Born Slippy trekken we misschien ook mensen die singles kopen en niet echt geïnteresseerd zijn in wat we nog meer doen. Voor anderen was Born Slippy een introductie. Ik weet dat een aantal van onze oorspronkelijke fans meenden dat Born Slippy het einde van de band zou betekenen. Dat we een karikatuur zouden worden, een imitatie gericht op geld en roem.”
Dat klinkt niet als de Underworld die ik ken…
“Nah, we zouden het niet eens kunnen als we het al zouden willen proberen”.
Wat denk je is het imago van Underworld?
“Geen idee, wat denk jij?”
Ik denk dat veel mensen Underworld als een technoband zien.
“Ja, maar we zijn veel eclectischer dan ta. Onze invloeden zijn te divers om een technoband te zijn, maar onze wortels liggen in de dansmuziek en onze inspiratie ligt daar voor een deel. In ieder geval niet in popmuziek, zoveel mag duidelijk zijn.”

Is er een concept, iets dat de muziek overstijgt?
“Nee, we zijn heel strikt in wat we doen. Heel nauwgezet in hoe we te werk gaan en met wie we samenwerken. We willen niet in herhalingen vallen, maar openstaan voor de dingen waarvan we zeggen dat we ze niet zullen doen. Snap je? Bij Underworld gaat het om de groove en om het moment. De muziek op onze platen gaat over specifieke momenten. Het zijn allemaal autobiografische stukken die gerelateerd zijn aan bepaalde gebeurtenissen. Als we live spelen gaat het om het moment. Niet een show is vergelijkbaar met een andere. Als dat zou gebeuren, hebben we gefaald”.
Er is veel te doen geweest over de titel van de nieuwe CD, maar uiteindelijk hebben jullie gekozen voor Beaucoup Fish, heeft die titel enige betekenis?
“Een van de tracks heet Jumbo en begint met een opname die Rick tien jaar geleden maakte tijdens een vistripje in Louisiana. Een van Ricks vrienden daar is een Cajun genaamd Phil die het had over het vangen van veel vis. Aangezien Cajuns Frans spreken, had hij het dus over beaucoup vis. Voor het nieuwe album konden we maar geen geschikte titel vinden. Beaucoup Fish is een publieksfavoriet uit onze show en na een memorabele uitvoering in Munchen stelde Steve Hall (labelmanager van Junior Boy’s Own – EQ) voor om het als titel te nemen. Een paar weken later had Rick zijn vismaatje uitgenodigd voor ons optreden in New York en daar stond Phil op het podium te improviseren op de tekst. Geweldig! Wat een pret.”
Hoe zou je de sfeer van het album wilen beschrijven?
“Dat kan ik niet zeggen. Geen idee. Ik denk dat het album, meer dan onze andere, een reflectie is van onze eclectiche smaak.”
Ik vind Cups een instant-klassieke Underworld track. Kun je me iets over dat nummer  vertellen?
“Nee. Ik kan me er weinig over herinneren. Als een track gedaan is, is ‘ie gedaan. Het genot van het moment toen we dat nummer maakten, is intact gebleven en dat wil ik daarna niet inkleuren met herinneringen. Het kokt op het podium vaak voor dat ik me niets van een track herinner en dan moet Rock me het snel influisteren. Als ik de tekst kwijt ben, improvsieer ik ter plekke een nieuwe. Op mijn setlist op het podium staat de toonaard van elk nummer en de eerste tekstregel vermeld. Zonder die eerste regel ben ik verloren.”
Als we Underworld in een historisch perspectief plaatsen, heeft Underworld dan meer te maken met David Bowie dan met Todd Terry?
“We hebben helemaal niets met Bowie, of met typische Britse popmuziek. Ik denk eerder aan dubreggae, Kraftwerk, filmmuziek, reizen per auto, of ergens in een donkere club staan luisteren naar een soundsystem. Dat soort dingen zijn motiverend geweest”.

Is de manier waarop je je teksten schrijft gebaseerd op de literaire cut-up techniek?
“Nee, nee, dat is een groot misverstand. Ik ben beslist geen fan van William Burroughs. Ik geloof namelijk dat we de wereld fragmentarisch zien en uit al die fragmenten stellen we ons beeld van de wereld samen. Als je in een kamer staat, kun je niet alle hoeken van die kamer zien. Als je naar een gesprek luistert, hoor je ook de achtergrondgeluiden of flarden van andere gesprekken. Al die dingen zijn van invloed op je perceptie. Wat ik doe, is een route uitstippelen van A naar B en de dingen opschrijven die daar tussen gebeuren. Ik hou erg van de taal en de constructie van conversaties. De dingen die mensen in een gesprek zeggen, zijn verbazingwekkend. Het is poëzie. Ik gebruik stukjes en beetjes van gesprekken vermengd met wat ik bijvoorbeeld zie als ik in de trein zit. Zodoende neem ik de context weg, iets dat ik geleerd heb van slechte journalistiek (lacht). Als de context weghaalt houje een bizar verhaal over, een bizarre reis van A naar B.”
Je hebt me wel eens verteld dat je de teksten voor Underworld ziet als een hypertext, zoals bij een CD-Rom.
 “Ja, op de manier dat bepaalde woorden verbonden zijn met woorden in andere nummers en dat de tekst altijd gerelateerd is aan de melodie van een stuk. De groove komt altijd op de eerste plaats, de groove dicteert en de voordracht van de tekst is geïnspireerd op de groove, maar op een ander niveau kun je lezen wat je wilt in mijn teksten. Voor mij hebben ze een bepaalde betekenis, een betekenis waar ik erg aan hecht, maar Rick en Darren zien er soms heel andere dingen in. Het is ook interessant om op onze website te lezen welke betekenis de fans aan de teksten geven. Zo heb je opeens duizenden verhalen die gemaakt zijn naar aanleiding van een combinatie van woorden. Onze website is van belang voor de communicatie met de fans. Ik schrijf er veel voor, zoals dagboeken tijdens tournees. We zijn er zeer actief mee. Het is een website die ooit is opgezet door fans. Het werd steeds beter en die mensen zijn zo loyaal dat we besloten hebben er ons officiële website van te maken. Door het betalen van hun rekeningen kunnen we ook wat terug doen.”
Jeff Mills heeft eens een onderzoek gedaan naar wie zijn platen kopen. Het bleken voornamelijk studenten architectuur en design te zijn. Heb jij enige idee wie jouw publiek is?
“Geen idee. Heel divers waarschijnlijk. Ons laatste optreden in Chicago werd bezocht door een aantal van de godfathers van de house, door fotomodellen, mooie jongens en mooie meisjes, van alles wat. Ook mensen van in de vijftig of zestig die uit hun dak gingen. Heel fijn om te ervaren.”

Schrijf je andere teksten nu je van de drank af bent? Ik had vroeger de indruk dat je teksten nogal gestuurd werden door alcoholische avonturen.
“In zekere zin wel, want door de alcohol was ik minder geremd en kon ik dingend oen die ik met mijn volle verstand ooit gedaan zou hebben. Het meest dat ik onder invloed schreef was echter slecht. Ik heb een nieuwe ruimte moeten scheppen in mijn hoofd om zonder drank te kunnen schrijven.”
De laatste keer dat we elkaar spraken hebben we flink zitten hijsen, het was geen best interview. Werd alcohol een doodlopende straat?
“Absoluut. De drank maakte een zootje van mijn leven en ik er veel mensen mee gekwestst.”
Is het eerlijk om te zeggen dat je een alcoholist was?
“Ik was, of beter ik ben een alcoholist. Ik zal het altijd blijven en daarom zal ik nooit meer drinken. Maar dat is goed. Het heeft me een verfrissend perspectief gegeven en ik weet nu weer met mijn gevoelens om te gaan. Als ik moe ben, ga ik even liggen. Als ik boos ben op iemand, verlaat ik de kamer en tel ik rustig tot tien. Er zijn zoveel praktische en eenvoudige oplossingen. Ik heb nu ook zoveel meer energie, terwijl er mensen zijn die menen dat ik interessanter geworden ben. Hahaha, wat moet ik saai geweest zijn toen ik nog dronk.”
Alcohol wordt zelden als een echte drug gezien en het is niet iets dat men in de dancescene met drugs associeert.
“Nee, maar het is de ergste drug die er is – niet in de laatste plaats omdat hij legaal is e gedoogd wordt door nagenoeg elke regering, die er ook nog eens belasting over heft. Ik vraag me af hoeveel drugs er legaal zouden worden als er belasting over geheven kon worden. Beangstigend idee, toch? Ik weet niet hoe het in Nederland gaat met kerstmis…
We drinken ons lam, Karl
“… maar in Engeland heb je rond de kerst al die commercials die je vertellen hoe geweldig het wel niet is om te drinken. Het is obsceen! Mensen gaan er aan dood, families worden ontwricht. Zoveel ellende.”
Je bent blij dat het voorbij is?
“Soms kan ik me niet voorstellen dat het voorbij is, maar ik realiseer me nu pas dat ik een geweldig leven heb.”
Ben je gestopt met drinken omdat je vader werd?
“Ik wist dat ik moest stoppen voordat ik me volledig kon binden aan een kind.”
Heeft het vaderschap je kijk op de wereld veranderd?
“Ja, ik ben niet langer het middelpunt van de wereld. Het gaat niet langer om mij. En dat is geweldig, want het ruimt zo op in je kop. Mijn dochter is nu het belangrijkste in mijn leven.”

Wat is de basis van je samenwerking met Rick en Darren?
“Tja, wat zal ik zeggen. Rick en ik zijn al achttien jaar samen en met Darren werken we alweer bijna tien jaar. We hebben wel eens een slechte dag, maar we proberen zo eerlijk mogelijk te zijn tegen elkaar. waar het voor ons op aankomt, is om juist niet zo persoonlijk en emotioneel te worden en recht door zee elkaar te vertellen wat we denken en voelen. Minimaiseer de pijn, voor zover die er is. Wat cruciaal is, is dat we elkaar genoeg ruimte geven. Kijk, we hoeven niet zo nodig in Underworld te zitten – en daarom willen we zo graag. We hoeven niet zo nodig deel uit te maken van Tomato en daarom.. begrijp je?”
Een ideale situatie dus. Wat een gelukkige mensen moeten jullie zijn.
“Heel gelukkig en zo willen we blijven. Het is een kwestie van praktisch zijn.”
Hoe houden jullie de muziek spannend voor jezelf in een periode waarin boze tngen beweren dat techno dood is en dance op z’n laatste benen loopt?
“Muziek is toch te gek? Je moet je niet laten leiden door hokjesgeest, want dan is het voorbij. Wij maken misschien niet eeuwig muziek, misschien gaan we ons wel toeleggen op het maken van installaties of films. Gelukkig vertelt niemand ons wat we moeten doen, we dwingen ons zelf.”

Het interview met Karl Hyde vormde de basis voor artikelen in Slam (februari 1999) en Haagsche Courant (mei 1999)