Jachym Topol en de holocaustindustrie (2010)

Jáchym Topol schreef met De werkplaats van de duivel een verbijsterende roman over hoe de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog en de holocaust in stand gehouden wordt.

De hedendaagse toerist boekt net zo makkelijk een uitstapje naar de Keukenhof als een privé-tour met gids naar voormalig concentratiekamp Auschwitz. Reisorganisaties adverteren op het internet met speciale arrangementen. De verwende, geglobaliseerde vakantieganger kan gebruikmaken van een luxe minibus met airco, of kiezen voor een aansluitende lunch op zijn bezoek aan de gaskamer. De holocaust als amusement, het concentratiekamp als toeristenfuik. Jáchym Topol schreef er een koortsachtige roman over. Het verhaal over de ‘revitalisatie’ van het vergeten en verpauperde Tsjechische Theresienstadt begint als een cynische satire, want hoe met je anders met je volle verstand kijken naar de holocaustindustrie. De verteller van De werkplaats van de duivel is een opportunistische geitenhoeder die betrokken raakt bij een plan om Theresienstadt, het oude vestingstadje dat tijdens de Tweede Wereldoorlog werd ingericht als concentratiekamp, weer op de kaart te zetten door de erfenis van de holocaust commercieel uit te buiten. Het wordt een succes en de ik-figuur krijgt de uitnodiging om in Wit-Rusland te komen helpen bij een nog groter project, een Jurrasic Park van gruwelen, met gerobotiseerde slachtoffers. ‘Thailand seks, Italië de zee en schilerijen, Holland klompen en kaas. en Wit-Rusland een horrortrip’, zegt de uitbater. In Wit-Rusland, een gebied waar voor, tijdens en na de oorlog massale slachtingen plaatvonden, komt de verteller tot inkeer. Jáchym Topol (Praag, 1962), die tot de belangrijkste hedendaagse Europese schrijvers gerekend mag worden, heeft met duizelingwekkend hallucinant proza een actuele roman geschreven die, mede tegen het licht van het autocratische regime in het huidige Wit-Rusland, prangende vragen stelt. Niet alleen over hoe we moeten omgaan met de herinnering aan de holocaust, maar vooral ook of wat toen is gebeurd ons niet nogmaals kan overkomen.

Jáchym Topol: De werkplaats van de duivel (uitgeverij Anthos)

AD Haagsche Courant, april 2010 t.g.v. Topols komst naar BorderKitchen.