The Danube Exodus is een interactieve installatie van de Hongaarse filmmaker en mediakunstenaar Péter Forgásc. Met beelden uit amateurfilms vertelt hij een aantal parallel lopende verhalen, waaronder dat van een groep Slowaakse joden die in 1939 per passagiersschip over de Donau naar Palestina vluchtte.
Foto © Robert van Stuyvenberg
Péter Forgács, die vorig jaar de Erasmusprijs kreeg voor zijn bijzondere bijdrage aan het historisch bewustzijn in Europa, is een van de belangrijkste kunstenaars die werkzaam is found footage, oude en vergeten amateurfilmpjes uit familiearchieven. De basis voor het meeslepende The Dabube Exodus: The Rippling Currents Of The River vormt de films die de Hongaarse kapitein Andrasovits in de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw maakte tijdens zijn reizen op de Donau. In 1939 werd zijn cruise- annex passagiersschip gehuurd door Slowaakse joden die de naziterreur wilden ontvluchten. Een jaar later werd Andrasovits’ schip ingezet door de nazi’s om Duitsers uit het door de Russen bedreigde Bessarabië heim ins Reich te vervoeren.
“De ongemakkelijkste vraag die ik met mijn installatie stel, is of het leed van de joden vergelijkbaar is met dat van de Duitsers”, zegt Forgács. “Ik vraag de beschouwer het onvergelijkbare te vergelijken”. Net als in zijn andere werk laat hij ons op een andere manier naar geschiedenis kijken door persoonlijke verhalen van gewone mensen, zoals de Duitse boerenfamilies uit Bessarabië, af te zetten tegen traumatische historische gebeurtenissen die buiten beeld blijven maar niet minder tastbaar zijn. In Nederland maakte Forgács in 1997 de film De Maalstroom waarin huiselijke filmpjes uit de jaren 1932-1942 van de joodse familie Peereboom verweven werden met privé-opnamen van de familie Seyss-Inquart.
Het voornaamste onderdeel van de omvangrijke installatie The Danube Exodus: The Rippling Currents Of The River bestaat uit vijf grote videoschermen die naast elkaar in een halve cirkel staan opgesteld. Middels een interactief computerscherm kan de bezoeker uit ruim vier uur materiaal een onderwerp kiezen, bijvoorbeeld de reis van de Slowaakse joden over de Donau naar de Zwarte Zee, of een onderdeel daarvan. Op de videoschermen verschijnt een montage uit de films die kapitein Andrasovits maakte van die reis, maar met daarbij één beeld uit tocht van de Duitse boeren naar Duitsland. “Het is een parallele geschiedenis die ik wil vertellen. Maar de installatie is geen geschiedenisles. Het geeft geen feitelijke informatie, er is geen boodschap”, stelt Forgács. “Het kunstwerk biedt de kijker de mogelijkheid om tot een bepaalde emotionele of zinnelijke perceptie te komen.”
The Danube Exodus: The Rippling Currents Of The River van Péter Forgács is te zien t/m 3 december 2008 in Filmhuis Den Haag. www.danube-exodus.hu www.filmhuisdenhaag.nl
AD Haagsche Courant
November 2008