De manipulatie van de werkelijkheid in fotografie is zo oud als de eerste foto. Je krijgt namelijk altijd te zien wat de fotograaf wil tonen. Wat er zich bijvoorbeeld buiten het kader afspeelt blijft onbekend
Michael Najjar: spare room, series bionic angels, mixed media, 150 x 200 cm (c) Michael Najjar, courtesy GEM, Den haag
Maar met de manipulatie van fotografische beelden denken we eerder aan toevoegen of verwijderen door middel van montage. Sinds de digitalisering van fotografie een grote vlucht genomen heeft en iedereen thuis kan photoshoppen, zijn we er bewuster van geworden dat de werkelijkheid gemakkelijk naar ieders hand te zetten is. Met name sinds 9/11 en de berichtgeving over de oorlog in Irak zijn vragen over authenticiteit van beelden aan de orde van de dag. Oorlogsreportages kunnen geënsceneerd worden, nieuws wordt entertainment. Kunstenaar Michael Najjar toont dit in wartainment, een foto van een soldaat gezeten in een klapstoeltje van een Hollywood-regisseur. Najjar is een pionier op het gebied van digitale manipulatie van fotografische beelden. Hij noemt zijn stijl hybride fotografie. “Ik was een van de eerste kunstenaars die de nadruk legde op de drastische veranderingen die in fotografie plaatsvinden door de opmars van digitale technieken”, zegt Najjar zonder valse bescheidenheid.
“Ik wist tien jaar geleden al dat er twee takken van fotografie zouden ontstaan. Enerzijds de grafische, analoge fotografie die altijd zal blijven bestaan en anderzijds een tak die daar weliswaar op gebaseerd is, maar waarbij het beeld versterkt of gemodificeerd wordt door digitale technieken. Mijn werk is zo’n hybride, een mengvorm.” Najjar maakt vanuit dit concept hyperrealistische beelden. Zijn werk – fotografie en video – gaat over waarneming en virtuele werkelijkheid, informatieprocessen en technologie. Najjars eerste overzichtstentoonstelling in Nederland, in het Haagse GEM, toont zijn veelzijdigheid in onderwerpkeuze, visie en techniek. Met zijn meest recente serie bionic angel geeft Najjar zijn kijk op de mens van de nabije toekomst. Het is een verheven en esthetisch volmaakte mens, deels op basis van de schoonheidsidealen uit de Griekse oudheid en de Italiaanse renaissance en deels gebaseerd op hedendaagse wetenschappelijke ontwikkelingen op het gebied van biogenetica. Deze nieuwe mens – Najjar schroomt niet om hem een übermensch te noemen – lijkt in statige poses op groot formaat even perfect als zielloos. Beschouwt Michael Najjar zich een futurist? “Ja, die term bevalt me wel. Ik creëer namelijk utopieën en visioenen gebaseerd op de hedendaagse wetenschappelijke en technologiche ontwikkelingen. Ik toon een mogelijke toekomst en die is niet altijd optimistisch.” In Najjars spare room hangen een schier eindeloze rij gekloonde mannen aan kabels. “Het is een opslagruimte voor organen, spare room is huiveringwekkend, het is een dystopisch visioen.”
De overzichtstentoonstelling Augmented Realities 1997 – 2008 (verhoogde of versterkte werkelijkheden) toont dat de Duitse kunstenaar-fotograaf Michael Najjar (1966) zich steeds meer richt op mogelijke toekomstscenario’s. Zijn vroegste fotoserie !viva fidel! – journey into absurdity heeft nog het meest weg van een traditonele zwart-wit documentaire over Cuba terwijl de naar aanleiding van de oorlog in Irak gemaakte serie information and apocalypse vragen stelt over waarheid en autheticiteit. Maar in de daarop volgende series, zoals netropolis (over verstedelijking), en bionic angel (de mens-machine), ontpopt Najjar zich als een futurist die voor zijn visie op de nabije toekomst een voor hem perfecte conceptuele vorm gevonden heeft.
www.michaelnajjar.com
GEM, museum voor actuele kunst: Augmented Realities 1997 – 2008 van Michael Najjar t/m 29 juni. www.gem-online.nl
AD Haagsche Courant, april 2008