Schilderijen die de kijker opzuigen, vibrerende kleuren die een helende kracht uitstralen, structuren die mesmeriseren. Het zijn sterk tot de verbeelding sprekende termen die kunstcritici graag gebruiken. Het zijn echter niet zelden verhullende omschrijvingen omdat taal vaak ontoereikend is om het gevoel uit te drukken dat een kunstwerk kan oproepen. De schilderijen van Gary Lang hebben geen taal nodig. Ze zijn puur gevoel, ze zijn liefde en extase, betovering en vreugde. Het zijn vertrek- én verdwijnpunten, tijdmachines van ruimte en licht zonder begin of einde.
‘Abundance Automata’ is de eerste overzichtstentoonstelling van het vooral zeer toegankelijke werk van de Amerikaan die gestructureerd onderzoek doet naar lijnen en kleuren. Bekendheid geniet Lang vooral door zijn gigantische ronde doeken met concentrische cirkels die de ogen verleiden in een duizelingwekkende draaikolk van kleur. Maar ook zijn vierkante lijnschilderijen, met name zijn meest recente ‘drip lines’, zijn magistraal. De onregelmatige, oneindige lijnen zijn als een hartslag.
Gary Lang (Los Angeles, 1950) bracht zijn tienerjaren door in Californië. Gezien de perceptuele ervaring die zijn werk biedt, is het niet moeilijk hem voor te stellen als zestienjarige tijdens de psychedelische revolutie, bij een concert van de Grateful Dead of op een LSD-party van Ken Kesey. ,,Ik was toen nog erg jong, maar ik maakte beslist deel uit van die psychedelische revolutie”, glimlacht Lang. ,,Ik denk dat mijn schilderijen ook nu nog een psychedelische aard hebben. Maar mijn echte artistieke bron is te vinden bij inheemse volken en culturen. Ik voel mij verwant met de manier waarop primitieve volken kunst benaderen. Als ik hun werk zie, voel ik mij als een van hen. Sterker nog, ik ben een van hen”, zegt de kunstenaar, die Russisch en Duits bloed door zijn aderen heeft stromen. De geometrische vormen en de levendige kleuren die Lang gebruikt verwijzen niet alleen naar de kunst van Amerikaanse inheemse volken, maar ook naar hun gebruiksvoorwerpen en kleding. Zoals voor veel indiaanse culturen hebben kleuren ook voor Lang een helende kracht. ,,Ik pretendeer niet te weten wat mijn werk precies is, maar wat ik wel weet is dat ik mij prettig voel in de nabijheid van heldere kleuren. It lifts my spirits. Ik ben altijd omringd door kleur. De afgelopen twintig jaar woonde ik in New York, in SoHo, maar ik werd moe van New York en ben onlangs naar het zuiden van Californië verhuisd. Ik woon op het platteland, bij een dorpje genaamd Ojai. Het voelt als een thuiskomst, een terugkeer naar mijn identiteit.”
Zijn meest recente werken, ‘Sonora’ en ‘Jurassic’, zijn grote langwerpige doeken met onregelmatige horizontale strepen van voortdurend veranderende kleuren. Elke doek bevat 864 lijnen. ,,Ik heb ze niet geteld, maar ik weet hoeveel lijnen er zijn en dat heeft te maken met de manier waarop ik schilder”, zegt hij mysterieus. ,,De kleurkeuze is volkomen willekeurig. De verf zit in potjes die afgesloten zijn met ondoorschijnend plastic.”
‘Drip lines’, noemt Lang deze fantastische doeken. De kunstenaar hanteert verschillende methodes voor zijn fantasievolle maar contrastrijke series. Zijn ‘mirror paintings’, waarin het delicate netwerk van gevlochten lijnen een glinsterend licht oplevert, maakt hij met behulp van een bolle spiegel. Maar hoe Gary Lang zijn schilderijen ook maakt, ze hebben allemaal een welhaast magisch te noemen aantrekkingskracht die de perceptie van de kijker verhoogd. Op zijn beurt is Langs perceptie veranderd door zijn nieuwe woonomgeving. ,,’Jurussic’ verwijst naar een rotsformatie die de Chumash-indianen, die in de omgeving van Ojai leven, Topa Topa noemen. De Chumash worden met hoofd en voeten richting Topa Topa begraven. Mijn schilderij is geen letterlijke referentie, maar een eerbetoon. Topa Topa is een inspiratie, het vertegenwoordigt tijd. Die rotsformatie is er niet zomaar gekomen, net zo min als mijn schilderijen. Ik heb acht maanden aan ‘Jurassic’ gewerkt. Tijd is de inhoud van mijn werk.”
Hoewel zijn werk in de traditie van de Amerikaanse, naoorlogse abstracte schilderkunst wordt geplaatst (Pollock, Newman, Turrell), heeft Gary Lang zo zijn bedenkingen bij het woord abstract. ,,Het zijn natuurlijke schilderijen, absoluut niet abstract. Ze zijn juist feitelijk en helder. Het werk is de oneindigheid zelf, het is een fragment van iets dat al maar door gaat.” Het schilderen zelf, de creatie, is een voor hem een heerlijk uitputtende fysieke ervaring van overvloed, zoals de titel van de tentoonstelling, ‘Abundance Automata’, aangeeft. ,,Het werk gaat over overvloed en het proces is er een van automatisme, het bouwt welhaast uit zichzelf voort, zoals de natuur.”
Haagsche Courant
Februari 2004