Gabrielle van de Laak: Het landschap vanuit het keukenraam (2002)

Van Rene Magritte hebben we geleerd dat een schilderij een schilderij is. Ongeacht het afgebeelde, want een geschilderde pijp is en blijft een voorstelling van verf en doek.

Het is een illusie die de beschouwer in vervoering kan brengen of aan het denken kan zetten. Voor iedereen is de betekenis van een schilderij iets anders en wat de kunstenaar ermee bedoelt ligt besloten in zijn of haar filosofie. Maar we zien wat we willen zien. Hoezeer de kunstenaar ons ook iets wil vertellen of duidelijk maken, de beschouwer heeft niet zelden een geheel andere interpretatie. Zo ziet de een wellicht een poëtisch landschap of een verstild interieur in de schilderijen van Gabrielle van de Laak, terwijl de ander dingen opvaltlendie er misschien helemaal niet toe doen.

Je zou kunnen stellen dat haar landschappen, die deels geïnspireerd zijn op haar woon- en werkomgeving aan de Uiterwaarden langs de Waal, dermate leeg en stil zijn dat de afwezigheid van de mens begint op te vallen. Sporen van de mens zijn er wel; een huis, een dijk, een boot, een kerkhof.
,,Ik mis de mens in mijn schilderijen niet”, zegt Garbrielle van de Laak. ,,Want waar ik door gefascineerd ben, wat ik zie, is het licht. Hoe het valt, waar ik woon. Toen ik nog in Amsterdam woonde was mijn werk abstracter. Ik gebruikte toen ook niet zozeer mijn omgeving als inspiratie, maar het spel van lijnen, van licht en donker, van ritmes. Toen was ik ook niet met mensen bezig, maar met een bepaald beeld. Nu zie ik dat beeld vertaald in het landschap waar ik in woon. Mensen? Dat is zo’n andere psychologie die er dan in een doek komt. Daar ben ik niet mee bezig”.
De mens zou een stoorzender in haar werk zijn, meent Van de Laak. ,,Het zou afleiden waar het me eigenlijk om gaat. Het landschap abstraheer ik in mijn werk. Ik speel met kleur, ritmes en vooral met licht”.

Schots Cottage, een enorm doek van 135 bij 180 centimeter, toont een groot, bijna Hopper-achtig huis dat er verlaten bij lijkt te staan. Elk spoor van bewoning ontbreekt in een verder kaal en leeg landschap waar de tijd stilstaat. Volgens de kunstenares heeft het geen zin om psychologisch te willen graven in haar werk. ,,Wat jij ziet, is jouw ding. Voor mij is het een huis in een landschap en als jij dat leeg vindt, zegt dat meer over jou dan over mijn werk”, stelt ze gedecideerd.
Het gesprek komt op een paar kleinere werken zonder titels. Het zijn schilderijen van gemengde techniek op papier waar verf en opgeplakte reepjes karton of textiel een intrigerend spel spelen. Niet zozeer met de perceptie, maar eerder weer met de interpretatie. Want wat gaat er schuil achter de opgeplakte banen die of horizontaal of verticaal iets lijken te verbergen. Of verbergen ze niets en wil de beschouwer koste wat het kost een geheime wereld ontdekken? ,,Het is niet zo dat ik daar iets van mijn gevoelens aan het verbergen ben”, glimlacht Van de Laak. ,,Iets ontstaat zo als je ermee bezig bent. Als je ergens niet mee tevreden bent, haal je iets weg en ga je verder. Dat is een formele beslissing”.

Ontdaan van iedere poging tot psychologische duiding, rest de beschouwer niets anders dan op te gaan in wat er wel is. Door een neutraal vizier kun je lang kijken naar haar enerverende ritmische lijnenspel, naar de lichtval in de vlakverdeling en de keuze voor de bijzondere, sprekende kleuren die Van de Laak veelal zelf maakt. Containerboot toont een blik op de Waal vanuit haar keukenraam. ,,Er is geen verhaal over die boot, geen ankedote. Ik ben vooral een liefhebber van dat landschap en van dat licht wat ik daar ervaar. Het is wat je ziet, maar het is ook een schilderij. Maar wat ik zie, trek ik op het doek naar een abstractieniveau waar ik met ritmes speelt en voor een bepaald punt kies waar de kleuren zich bundelen. Daarna pas zie je dat het een boot is. Het spel met het vlak staat voor mij voorop”.

Sinds Gabrielle van de Laak Amsterdam verruilde voor de Uiterwaarden, veranderde haar werk dramatisch van abstract naar geabstraheerd figuratief. ,,Sinds ik aan de Waal woon, werk ik nauwelijks meer abstract. In het landschap zie ik schilderijen en met dat landschap ga ik aan de slag. In de stad had ik dat niet. Daar was alles te verbrokkeld. Het licht en de gebeurtenissen. Het was te veel. Ik ben niet verhuisd omdat ik ander werk wilde gaan maken. Maar het overkomt je wel. Dat je opeens denkt van ‘jeetje, ik schilder een regenboog, gaat ’t nog wel goed met me’. Dan doe je opeens dingen die je niet verwachtte. Dat hoop ik altijd te doen, je wilt altijd iets nieuws maken. Maar dat de werkelijkheid zich opeens in mijn doeken ging afspelen, dat was een grote stap”.

Galerie Nouvelles Images, Westeinde 22 Den Haag: werken op papier en schilderijen van Gabrielle van de Laak. Tot en met 15 januari 2003, dinsdag t/m zaterdag van 11.00 tot 17.00 uur.

Haagsche Courant, december 2002