Cultureel kolonialisme van John Peel (1985)

"Hello, this is John Peel from London and on this week’s show the new single from the mighty Fall…" Pardon? De radio staat afgesteld op Hilversum III. Wat is hier aan de hand? Iedere woensdagavond draait John Peel een uur lang zijn favoriete platen voor de VPRO-radio.

Meestal wordt het programma live vanuit Londen overgeseind, maar eens in de maand doet Peel zijn show vanuit de studio’s in Hilversum. John Peel is Engelands bekendste deejay, een veertiger die al twintig jaar op zoek is naar de perfecte plaat. De in Liverpool als John Ravenscroft (45) geboren Peel deed zijn radio-ervaring op in Amerika, waar hij in het midden van de jaren zestig werkte voor stations in Texas en Californië. Toen hij in 1967 terugkeerde naar zijn geboorteland begon hij voor de piratenzender Radio London te werken en kort daarna bij het toen net opgerichte Radio One, de BBC-zender die qua programmering vergelijkbaar is met Hilversum III. Nog steeds is Peel daar drie maal per week te horen en verder heeft hij shows voor de BBC World Service en de zender voor de Britse militairen in Duitsland, de BFBS.

Voor VPRO’s Roel Bentz van den Berg was de komst van Peel een jeugddroom die werkelijkheid werd. “Ik luisterde al naar John Peel sinds de dagen van Radio London, het legendarische programma The perfumed Garden, en toen ik vorig jaar bij de VPRO kwam wilde ik laten zien dat de wereld groter is dan Hilversum. Ik wilde een gevoel overbrengen dat ik als kind had over radio, het spannende dat Radio Luxemburg, Radio One en de AFN hadden. Dat gevoel leeft nog bij Peel.” Volgens Bentz van den Berg heeft de komst van Peel niets te maken met een gebrek aan kwaliteit bij de Hilversumse deejays. “Dat is een verkeerde benadering, ik wilde gewoon de John Peel Show.” De taalbarrière is volgens hem minimaal. “De mensen die naar ons luisteren doen dat omdat het de VPRO is. Ze zijn geïnteresseerd in de muzikale alternatieven die we bieden. John praat niet veel tussen de platen en wat hij zegt is begrijpelijk. Als je geïnteresseerd bent in de muziek en die muziek niet als behang ziet, dan heb je ook interesse voor wat iemand erover zegt, ook in de Engelse taal.” Volgens Peel zou je kunnen spreken over cultureel kolonialisme. “Je ziet hier toch veel Engelse woorden op winkels en in advertenties, de meeste muziek die je hier hoort is Engelstalig en alle mensen die ik hier ontmoet spreken perfect Engels. Jullie zijn eigenlijk al gekoloniseerd”, schatert Peel. “Als ik Nederlands kon spreken zou ik het zeker doen, maar dat is één van de minder prettige eigenschappen van de Britten, deze onwil en zelfs onvermogen om andermans talen te spreken. Ik denk niet dat het arrogantie is, maar eerder de traditionele Britse gereserveerdheid.”

Naast de John Peel Show brengt de VPRO sinds oktober vorig jaar nóg een Engelstalig programma, en wel op Hilversum I, in de donderdagnachten van 6.00 tot 7.00 uur. Het reggaeprogramma Rockers In The Morning wordt gepresenteerd door de in Londen wonende Jamaicaanse zanger en producer Mikey Dread. Zijn Engels is doorspekt met Jamaicaans slang, maar volgens Bentz van den Berg past dat goed bij de sfeer van de muziek. “De toekomst van Rockers is onzeker omdat Mikey Dread problemen heeft bij de BBC in verband met de faciliteiten. Het programma wordt niet live gedaan maar op band gezet. Ook is er nog een NOS-regel die zegt dat er geen montagetijd gebruikt mag worden voor programma’s die ‘s nachts tussen 1.00 en 7.00 uur worden uitgezonden.”
Terug naar John Peel, die na twintig jaar radio een instituut geworden is voor vernieuwende popmuziek. Vanaf het begin bij de BBC heeft hij zich ingezet voor onbekend talent. Veel groepen en artiesten — van Led Zeppelin tot The Smiths — hebben hun platencontracten te danken aan opnamen die voor de Peel Sessions gemaakt werden. Peel draait nog steeds de platen die hij mooi vindt en zijn voorkeur voor obscuur materiaal lijkt samen te gaan met zijn voorliefde voor bizarre namen als The Crippled Pelgrims, The Olympic Sideburns en de Tall Dwarves. De kracht van zijn programma’s zit in de ongrijpbaarheid ervan. Peel draait alles; van punk tot country en van reggae tot oude jazz. Peel is enthousiast over de werkwijze bij de VPRO en de belangstelling die men voor zijn muziekkeuze heeft. “Het is een ervaring die ik nog niet eerder had en daarom vind ik het zo fijn om voor ze te werken.” Volgens Peel zijn de deejays in Engeland niet zo geïnteresseerd in de muziek, hun imago is belangrijker. “De hele mythologie van Radio One is gebaseerd op het idee dat de deejays sterren zijn en dat is een stom idee, want dat is geen creatieve aktiviteit maar een redactioneel beleid.”

Verschillen tussen de VPRO en de BBC zijn er legio, volgens Peel. “Het is een heel andere sfeer, het is het verschil tussen voetbal en cricket. Je kunt beter vragen wat de overeenkomsten zijn. Maar het is een feit dat de mensen die de VPRO leiden weten waar ik het over heb, en zelfs platen kunnen aanraden. Dat ken ik niet bij de BBC.” Radio is voor Peel niet veel veranderd in al die jaren. Hij gaat nog steeds zijn eigen gangetje en blijft niet in stromingen steken. De fervente F.C. Liverpool-fan maakt graag vergelijkingen met zijn favoriete sport. “Je kunt wel blijven jubelen over Liverpools eerste cuptitel, maar belangrijker is de volgende cup. Ik ben niet in het verleden geïnteresseerd”,

Bij Radio One heeft Peel het niet meer zo naar z’n zin. De houding van zijn Britse collega’s zou hij niet zozeer vijandig willen noemen als wel hatelijk. “Ik ben altijd beschouwd als de Bader-Meinhoff bende van de pop-radio, terwijl ik helemaal niet van die extreme muziek draai. Het klinkt als de klassieke symptomen van paranoia; maar de visie van de regering Thatcher werkt door in de omroep. Iedereen denkt aan zijn eigen belangen en probeert alles zo veilig mogelijk te spelen. Voor een eenzame dissidente stem is misschien binnenkort geen plaats meer.”
“Hello, this is John Peel from London…”. Pardon! Is dit Hilversum III of staat de radio verkeerd afgesteld? Gelukkig laat de legendarische Engelse discjockey John Peel tijdens zijn wekelijkse uurtje op Hilversum III geregeld horen dat hij voor de VPRO werkt. Dat Peel zijn programma’s in de Engelse taal presenteert vindt VPRO-directeur Hilversum III Roel Bentz van den Berg geen bezwaar. “Wij hebben een selecte groep luisteraars die in Peels muziek geïnteresseerd is. Als je de muziek niet als behang ziet, heb je toch ook belangstelling voor wat iemand erover vertelt.” Voor Peel ligt het anders: “Als ik het kon, zou ik het in het Nederlands doen”. Ook vertelt Peel, die in zijn eigen programma’s veel reggae laat horen, over racisme bij de BBC. “Er wordt op de Engelse radio niets aan reggae gedaan en dat komt volgens mij door een onbewust racisme. Ze draaien wel Amerikaanse zwarte muziek, maar dan van het gladde en zachtaardige soort. Reggae is confrontatiemuziek, dat is een politieke zaak.” Peel wint in Engeland nog steeds menige populariteitspoll. Hij is daar nuchter over: “Een 45-jarige man met vier kinderen, en dan in zo’n rol… dat heeft zijn weerslag op de andere deejays. Maar ja, ze hebben ook niemand anders om op te stemmen. Het is als de vraag: wie is je favoriete paus?”

Haagsche Courant, maart 1985