Angelin Preljocaj beweegt met souplesse en kracht. Tijdens de repetities voor Noces, zijn hommage aan de Ballets Russes en een remake van het beroemde ballet op muziek van Stravinsky, doet de choreograaf veel bewegingen voor aan de ijverige dansers van NDT 1. De danser in hem heeft nog niets aan intensiteit ingeboet.
Foto © Robert van Stuyvenberg
De kleine, jeugdig ogende Fransman van Albanese afkomst is een van de grote visionaire choreografen van dit moment, Met zijn eigen gezelschap maakt hij furore over de hele wereld en als gastchoreograaf is hij veel gevraagd. Aan dansen komt hij niet meer toe, hoe graag hij het ook zou willen. "Ik zeg steeds dat ik in mijn volgende stuk een plekje voor mezelf zal inruimen, ergens op de achtergrond. Maar het komt er nooit van."
Terwijl er nog nagepraat wordt over zijn Helikopter en Le Sacre du Printemps, die te zien waren tijdens het laatste Holland Festival, maakt Preljocaj (1957) alweer zijn opwachting in Den Haag om met het Nederlands Dans Theater Noces (1989) op te voeren. "Het klinkt misschien pretentieus, maar ik vind dat Noces beter is geworden. Het is gerijpt, zoals een goede wijn", zegt Angelin (kleine engel) na afloop van de repetitie als hij van een biertje nipt in de lounge van het Mercure Hotel. "Ik kan er nu met afstand naar kijken. Het is niet langer mijn stuk, maar het behoort toe aan al die dansers die het door de jaren heen met mij hebben gemaakt."
Na een klassieke opleiding kwam Angelin Preljocaj met moderne dans in aanraking toe hij in 1980 bij Merce Cunningham in New York ging werken. Sinds hij in 1984 debuteerde als choreograaf heeft hij weliswaar een hedendaagse, abstracte en experimentele koers gevaren, maar hij is altijd met veel liefde en respect naar de geschiedenis van dans en ballet blijven kijken. In feite is Preljocaj een avant-gardist die werkt in de traditie van de theatrale kunst. Zijn hommages aan de Ballets Russes (o.a. Spectre de la Rose en Parade) spreken wat dat betreft boekdelen.
Het oorspronkelijke Les Noces, een choreografie van Bronislova Nijinska op muziek die Igor Stravinsky componeerde in opdracht van Serge Diaghilev, ging in 1923 in première. Het toont het uitbundige, maar ook wrede feest tijdens een gedwongen bruiloft op het Russische platteland. Preljocajs Noces, waarin de bruid gestalte krijgt in de vorm van een pop die door de bruidegom als lustobject wordt behandeld, is gebaseerd op Albanese bruiloftsrituelen. "In Albanië is het traditie dat meisjes worden uitgehuwelijkt. Het is welhaast een zakelijke transactie. De bruid is tijdens het feest niet aanwezig, zij zit op haar kamertje te wachten tot ze wordt opgehaald. De familie van de bruidegom komt haar, bij wijze van spreken, buitmaken. Het is een bruut ritueel waarbij de mannen met geweren in de lucht schieten. De familie van het meisje doet niet anders dan huilen omdat de bruid alles verliest: haar familie, haar kindertijd, en haar maagdelijkheid. In plaats van een feest is het een tragedie. Toen ik voor het eerst Stavinsky’s Les Noces hoorde, moest ik onmiddellijk denken aan die treurige tradities die ik zo goed ken van mijn familie en geboorteland. Als je bij Stravinsky de vrouw hoort zingen dan is het een klaagzang. Het is heel wat anders dan Mendelssohn." Om het verschil aan te geven neuriet Preljocaj de eerste maten van de Bruiloftsmars.
De huwelijksdag is de mooiste dag in het leven van een vrouw, luidt een oud gezegde, maar in sommige culturen is de werkelijkheid anders, Preljocajs Noces is een metafoor voor onderdrukking in familiekring. Onderdrukking is een terugkerend thema in zijn werk. Hij gebruikt krachtige, niet zelden provocerende beelden om de vele vormen van onderdrukking te duiden. De bruid als weerloze pop in Noces, de Robocop-achtige politie in de totalitaire staat waarin Romeo et Julia is gesitueerd, de groepsverkrachting in Le Sacre du Printemps. "De thema’s die ik gebruik hebben natuurlijk te maken met mijn afkomst", stelt hij. Preljocaj werd geboren in het Albanië van dictator Enver Hoxha. Hij was nog maar een baby toen zijn ouders naar Frankrijk wisten te vluchten. "In Europa heerst nu vrede, maar we weten dat het zo kan veranderen, De democratie is broos. Een dictatuur ligt om de hoek."
Haagsche Courant , februari 2004
Nederlands Dans Theater Season 2003 – 2004