Aleister Crowley en de mythe van ‘doe wat je wilt’ (1997)

Vijftig jaar geleden overleed Aleister Crowley. Een figuur van mytische proporties: schrijver, dichter, bergbeklimmer, schilder, pornograaf, bon-vivant, magiër, geheim agent, wetenschapper en zelfuitgeroepen Prophet of the New Aeon. De Britse sensatiepers bestempelde hem als de Wickedest Man in the World, maar na zijn dood hebben zijn leven en werk een wonderlijke aantrekkingskracht gekregen. Hoewel zijn occulte nalatenschap steeds serieuzer genomen wordt, boezemen de man en de mythe nog immer angst in.

Do What Thou Wilt Shall Be The Whole Of The Law!
Deze slagzin, die ik al meer dan twintig jaar probeer te doorgronden, was het magische credo van Aleister Crowley (1875 – 1947), een man met vele gedaantes waarvan die van magiër het bekendst is. De laatste jaren verkondigen en onderwijzen steeds meer genootschappen en clubjes zijn leer, al dan niet aangevuld met andere wijsheden. Aleister Crowley staat te boek als de belangrijkste occultist van de twintigste eeuw. Maar wie was hij en waarom valt zijn naam tegenwoordig zo vaak? Vijftig jaar na zijn dood zijn meer van zijn boeken in druk verschenen dan tijdens zijn leven. Zijn versie van de tarot behoort tot de meest verkochte. Op het World Wide Web is, voor wie de weg weet, Crowley ominpresent. Satan-aanbidders, new age-goeroes, psychopaten, aliens; ze hebben op het internet allemaal wat over Het Beest te melden.

Verguisd en armlastig sleet hij zijn laatste dagen in verbittering omdat zijn magische systeem, dat zijn volgelingen devoot Crowleyanity noemen, het christendom nog niet vervangen had. Althans, dat wil de mythe. Crowleys leer, zoals opgeschreven in The Book of the Law, predikte een nieuw aeon, het tijdperk van Do What Thou Wilt Shall Be The Whole Of The Law. Het lijkt er, weliswaar op een geheel andere wijze, toch gekomen te zijn in het premilleniumtijdperk.

De wilde verhalen, niet zelden apocrief, over Crowleys vermeende praktijken met zwarte magie trokken in eerste instantie mijn aandacht als puber. Wie houdt er nu niet van sappige verhalen over seks, drugs en demonen? Pas veel later zag ik de paradoxen in zijn leven, de nuances in zijn werk en een onderliggend filosofisch begrip dat rechtstreeks naar Plato verwijst.
Ik heb nooit de moeite genomen om Crowleys magie, een leer gebasseerd op de stelling dat de mens pas echt kan leven als hij dit doet in overeenstemming met zijn ware wil, volledig te begrijpen. Daarvoor ontbreekt het me aan inzicht in Latijn, Grieks, Egyptische mythologie, boeddhisme, yoga, tantra en al die andere kennis die Crowley in zijn jonge jaren gretig tot zich nam. Een gewoon mens, iets dat Crowley bepaald niet was, zou er een mensenleven over doen. Of spreekt hier de mythe? Crowleys werk, zij het occult, literair, satirisch, pornografisch of anderszins, is welhaast te omvangrijk om grondig te bestuderen. Maar zijn kleurrijke leven bood genoeg interessants voor een film, dacht ik. Want hoeveel mensen hebben zo’n onvoorstelbaar leven geleid als Aleister Crowley, met z’n voettochten door China, bergbeklimmingen in de Himalaya, experimenten met de meest uiteenlopende drugs, zijn schijnbaar magnetische seksuele aantrekkingskracht op vrouwen én mannen, en zijn onstilbare honger naar erkenning en roem?

Via connecties in de wereld van onafhankelijke video- en fimproducties kwam ik in contact met een ondernemende Engelse vrouw, die ik hier Kate zal noemen. Kate runde een productiemaatschappij die ondermeer programma’s voor de Britse televisie maakte. Van Crowley had ze wel eens gehoord. Zijn naam viel nog geregeld in Engeland, hoewel niet zelden in relatie tot onverkwikkelijke affaires die niets met Crowleys gedachtegoed te maken hadden. Maar Kate was oprecht oprecht geïnteresseerd in mijn voorstel voor een documentaire – en waar elders dan in Engeland kon ik terecht met zo’n typisch Engels onderwerp. Na een paar maanden had Kate al een geschikte regisseur gevonden. Alles leek goed te gaan, er was zelfs sprake van een driedelige serie over het leven van Crowley. Op mijn verzoek begon de producente de biografieen over Crowley te lezen. Kate begon met The King of the Shadow Realm van John Symonds, weliswaar het bekendste boek over het Beest, maar ook het meest cynische. Ineens was Kate niet meer zo enthousiast. Uiteindelijk kwam het hoge woord eruit: haar inuïtie zei haar dat ze zich niet moest inlaten met zoiets negatiefs. Kate was bang, terwijl de beoogde regisseur last kreeg van angstaanvallen en depressies. Toen ik dat hoorde, begreep ik pas de kracht van de mythe, hoewel ik me niet kon voorstellen hoe iemand die al vijftig jaar dood is nog zoveel angst kon inboezemen.

Met Crowley kwam ik per toeval – zo lijkt het – in aanraking toen ik meer dan twintig jaar geleden de paperback The Great Beast van John Symonds (waar King Of The Shadow Realm een latere versie van is) in de ramsj vond. Op de achterflap stond een foto van een man die met een hypnotische blik in het oneindige leek te staren. Daarboven stond een citaat: “I am the Beast, I am the Word of the Aeon. I spend my soul in blazing torrents that roar into night, streams that with molten tongues hiss as they lick. I am a hell of a Holy Guru.” Was getekend Aleister Crowley, met een handtekening waarbij de A de vorm van een penis had. Een knaak kostte de pocket en voor die knaak verkocht ik mijn ziel.

A hell of a holy guru, inderdaad. Want wat een fantastische mythes doen er de ronde over het Beest.  Hoe hij zich onzichtbaar kon maken, hoe hij een volgeling in een kameel veranderde, hoe hij mensen tot het gedrag van een hond kon verlagen, hoe hij vrouwen begroette met de kus van de slang (met zijn speciaal voor dit doeleinde geslepen tanden, placht hij dames tot bloedens toe in de hand te bijten), hoe hij een ‘levenselixer’ wist te verkopen waarvan het voornaamste ingrediënt zijn sperma was, en hoe hij uiteindelijk een Ipsissimus werd – God voorbij! Gezien deze voorbeelden – het zijn de onschuldigste nog maar – mag het geen wonder heten dat de Crowley-mythe de afgelopen vijftig jaar zo’n vlucht heeft genomen. Maar wat behelst het Book Of The Law, wat betekent Thelema, en wat moet de wereld met Crowleyanity?

Crowleys interesse voor het occulte (verborgen kennis) werd al vroeg gewekt toen zijn moeder de kleine Alick het “Beest’ noemde en daarmee de vergelijking trok met het Beest uit de Openbaringen van Johannes. Crowley groeide op in de sterk orthodoxe sekte van de Plymouth Brethren. Zijn vader, een rijke brierbrouwer, nam het woord van het Oude Testament letterlijk. Tijdens zijn studie in Cambridge publiceerde hij zijn eerste gedichten, beïnvloed door Swinburne, Shelley, de Bijbel en en zucht naar mystiek. In 1898 trad hij toe tot de Hermetic Order Of The Golden Dawn, een geheimzinnig genootschap, waar een methode werd onderwezen om in contact te komen met de ‘geheime meesters’, waaronder we (astrale) wezens met goddelijke eigenschapen moeten verstaan. Het Golden Dawn-systeem was een allegaartje van de Rozenkruisers-legende, de theosofie van Madame Blavatski, vrijmetselarij, de kabbala, alchemie en Egyptische magie. Allemaal dingen die in onze jaren van premillenium tension een opleving doormaken.
Crowley maakte snel carrière binnen de Golden Dawn, waar hij als neophyte de magische naam Perdurabo (‘ik al volhouden’) aannam. Een volhouder was hij beslist, maar zijn ego werd tot wankelen gebracht toen in 1904 een astraal wezen genaamd Aiwass hem in een trance bracht en een nieuwe leer dicteerde: The Book Of The Law. Het woord van deze wet is Thelema (Grieks voor ‘wil’). The Book Of The Law is een bij vlagen even briljant als onbegrijpelijk geschrift dat Crowley – wie anders!? – aanwijst als de profeet van een nieuw tijdperk, de Eeuw van Horus, die overeenkomt met het Aquariustijdperk uit de astrologie. De godsdienst van deze nieuwe eeuw zou Crowleyanity zijn. Het moest afrekenen met de godsdiensten van de slavengoden (christendom, islam, boeddhisme).

De fundementalistische stellingen van Thelema zijn: Do What Thou Wilt Shall Be The Whole Of The Law. Every Man And Every Woman Is A Star. Love Is The Law, Love Under Will. Met andere woorden: leef overeenkomstig je innerlijke wensen; iedere man en vrouw zijn uniek.
Niets om bang van te worden, dat Book Of The Law. Simpel gesteld zegt het zoiets als: mens durf te leven, maar ook dat de mens zich door niets en niemand moeten laten tegenhouden om te bereiken wat hij werkelijk wil.  Op de drempel van de 21ste eeuw is dat een koortsachtige gedachte. De wet van Thelema, waarvan Crowley ruiterlijk toegaf niet alles te begrijpen, vormde het belangrijkste onderdeel van Crowleys occulte systeem dat hij magick noemde. Magic met een toegevoegde k omwille van kabbalistische waarde. Dit systeem omvat tevens de magie van de Golden Dawn, yoga en andere oosterse technieken, en vooral ook de seksuele magie van de Ordo Templi Orientis (OTO).
Deze Orde van de Oosterse Tempelieren was oorsponkelijk een Duits genootschap dat seksuele energie – het orgasme – aanwendde voor magische doeleinden, met andere woorden het gebruik van seks voor het bewerkstelligen van veranderingen overeenkomstig je ware wil.
Seks en magie, een onweerstaanbare combinatie, getuige niet alleen de recente explosie van OTO-achtige groeperingen. De OTO werkt met drie graden van seks-magie: magsche masturbatie, heteroseksuele werken, en homoseksuele werken. Die laatste graad werd toegevoegd door de biseksuele Crowley die in 1925 tot internationaal hoofd van de OTO werd benoemd.

Het hoofdstuk uit Crowleys leven dat de mythe tot leven geroepen heeft, speelde zich af op Sicilië, waar het Beest in 1920 neerstreek. De I-Tjing, een van de vele orakels die hij dagelijks raadpleegde, had het eiland aangewezen als plek van waaruit hij de Wet van Thelema over de wereld moest verspreiden. De Abbey of Thelema noemde hij de vrijstaande villa in de bergen boven Cefula, waar zich volgens de mythe de meest vreselijke dingen hebben afgespeeld. Zwarte magie van het zwartste soort! Het is de fascinerendste periode uit Crowleys leven, omdat de tegenstrijdigheden in zijn persoonlijkheid hier treffend naar voren komen. Want wie do what thou wilt propageert, kan geen abdij stichten om zich te laten vereren door slaafse volgelingen. Maar de nieuwe religieuze wereldleider-in-de-dop begreep ook dat de Eeuw van Horus er zonder gelovigen niet zou komen. Met zijn scharlaken vrouwen, hun kinderen en een paar mannen die niet beroerd waren om Crowley seksueel ten dienst te staan, gaf hij zich in de abdij over aan seks-magie en drugs (hij was inmiddels verslaafd aan heroïne, hoewel hij het in eerste instantie gebruikte als medicijn tegen zijn astma). De goden waren hem niet gunstig gezind. Eén man stierf in de abdij, waarschijnlijk door een combinatie van besmet water en een teer gestel, terwijl één van de vrouwen een miskraam kreeg. Toen de Britse pers hier lucht van kreeg, ontstond er een lynch-stemming. Bestial orgies in Sicily kopte de Sunday Express. Crowley werd tot the wickedest man in the world bestempeld. In 1923 verbood de Italiaanse dictator Mussolini alle geheime organisaties en werd Crowley uitgewezen. Via Tunesie en Frankrijk keerde hij terug naar Engeland, waar hij een aantal zinloze pogingen deed om zijn naam te zuiveren. Zinloos omdat hij nu bepaald geen heilig boontje was, en zinloos omdat de onverwoestbare mythe al gevormd was. Maar met zijn geweldige intellect, zijn charme en humor, dacht hij het in de rechtbank te kunnen winnen van krantentycoons en uitgevers. Hoewel hij voortdurend bakzeil haalde, was het Londense gerechtshof wel een openbare plek waar hij naar hartelust kon stralen. In King Of The Shadow Realm geeft John Symonds een van de verhoren in een smaad-zaak als volgt weer:
Vraag: Do you take to yourself the designation of The Beast 666?
Crowley: Yes
Vraag: Do you call yourself The Master Therion?
Crowley:Yes.
Vraag: What does Therion mean?
Crowley: Great wild Beast.
Vraag: Do these titles convey a fair expression of your practice and outlook on life?
Crowley: The Beast 666 means sunlight. You can call me Little Sunshine.

In 1944, drie jaar voor zijn dood, werd The Book Of Thoth gepubliceerd, met tarotkaarten geschilderd door Lady Frieda Harris. Dit werk behoort tot de meest geraadpleegde boeken over tarot, maar de mythe wil dat we over Crowleys nadagen alleen maar verhalen mogen horen over heroïne, armoede en geestelijk verval – en dat terwijl zijn geest scherp bleef en hij als schaakgrootmeester overslaanbaar was.
Maar wie nu nog bang wordt bij het horen van de naam Crowley, zoals die Engelse televisieproducente, en wie denkt dat do what thou wilt niets meer betekent dan een vrijbrief voor hedonistisch gedrag, mist het inzicht dat de Wet van Thelema enkel en alleen het meest wezenlijke aspect van het menselijk bestaan onderstreept: de eigen wil.

Dutch, zomer 1997.
PS. De kaders zijn herzien en bijgewerkt juni 2009. Nieuw is het kader Crowley in beeld en geluid.