In 1970 publiceerde de Amerikaanse schrijver William S. Burroughs Electronic Revolution, een essayistisch handboek voor manipulatie met tekst, beeld en geluid. Nu, achttien jaar later, mag de vertaling van Anthony Blokdijk niet als gedateerd bestempeld worden. Integendeel, want de massamedia en met name de hedendaagse jongeren- en undergroundcultuur maken meer dan ooit gebruik van de door Burroughs destijds gesuggereerde mogelijkheden om bestaand materiaal te manipuleren.
In 1970 publiceerde de Amerikaanse schrijver William S. Burroughs Electronic Revolution, een essayistisch handboek voor manipulatie met tekst, beeld en geluid. Nu, achttien jaar later, mag de vertaling van Anthony Blokdijk niet als gedateerd bestempeld worden. Integendeel, want de massamedia en met name de hedendaagse jongeren- en undergroundcultuur maken meer dan ooit gebruik van de door Burroughs destijds gesuggereerde mogelijkheden om bestaand materiaal te manipuleren.
De hedendaagse technologie – bij voorbeeld de sample-methode die het mogelijk maakt om elk willekeurig geluid op te slaan in een computer om het geluid vervolgens voor andere doeleinden aan te wenden – maakt de werkwijze echter veel eenvoudiger dan de door Burroughs gegeven voorbeelden (met bandrecorders en in stukken geknipte tapes die in een andere volgorde weer aan elkaar worden geplakt). Electronische Revolutie blijkt een profetisch boek.
William Seward Burroughs (1914) maakte eind jaren vijftig als buitenbeetje van de Beat Generation naam met het omstreden maar revolutionaire Naked Lunch. Deze roman ontleende zijn vorm aan de door Burroughs en schilder/dichter Brion Gysin ontwikkelde cut up-techniek waarmee verknipte teksten in een willekeurige volgorde werden geplaatst om zodoende een nieuwe realiteit te bewerkstelligen. Een principe dat beeldend kunstenaar Tristan Tzara al met het dadaïsme ontwikkelde. Begin jaren zestig paste Burroughs de cut up-techniek ook toe op geluidsbanden en films. Deze experimenten lagen ten grondslag aan de bevindingen waarvan hij in ‘Electronische Revolutie’ verslag doet.
‘Electronische Revolutie’ is naast het nog onvertaalde The Job het belangrijkste non-fictie werk van Burroughs. In de inleiding ‘Terugkoppeling: Van Watergate naar het Hof van Eden’ zet Burroughs allereerst zijn theorie uiteen dat taal een virus is. Deze prikkelende stelling brengt hij vervolgens met zijn onnavolgbare verteltrant in verband met de praktijken van politici, inlichtingendiensten en de media.
Manipulaties met geluidsbanden kunnen bij voorbeeld dienen om geruchten te verspreiden, om tegenstanders in diskrediet te brengen, rellen te veroorzaken en de associatiepatronen die het menselijk denken eigen zijn te verstoren of te versterken. De mogelijkheden zijn eindeloos. Daarnaast haakt Burroughs in op de semantiek, de studie van de betekenis van taal, en hoe ons denkproces extern gemanipuleerd kan worden door de media.
Hoewel de uitgave van ‘Electronische Revolutie’ sober is en de vertaling hier en daar wat onbeholpen, neemt de vitale strekking van het boek alle oneffenheden moeiteloos weg. Burroughs’ invloed is groot en ‘Electronische Revolutie’ blijkt van cruciaal belang om de wereld van nu beter te kunnen begrijpen. Met name in kunst en cultuur zien we Burroughs’ gedachtegoed terug. Zo baseerde performance-artieste Laurie Anderson haar werk op de stelling dat taal een virus zou zijn. De manipulatie van geluid door popmuzikanten is in de jaren tachtig niet meer weg te denken. Bij voorbeeld in hip hop, waarbij beats van bijvoorbeeld oude platen van James Brown middels samples gebruikt worden om er nieuwe muziek bij te maken. Maar het is vooral de huidige scratch-stroming in de videokunst die het meest essentiële aan Burroughs ideeën ontleend heeft, door bestaand en eigen beeldmateriaal dusdanig te monteren dat een sterke sociale of politieke boodschap duidelijk gemaakt kan worden.
Zoals de Britse muzikant John Balance (Coil) in het voorwoord van de vertaling stelt: “Dit boek is zowel ‘gebruiks’ als ‘misbruiks’ vriendelijk. Het dient gebruikt te worden, in werking gesteld te worden, te worden toegepast.”
William S. Burroughs: ‘Electronische Revolutie’. Uitgever: Maldoror, Den Haag. Prijs: f 13,25.