Martin Eder: landschappen van de ziel (2008)

Beschadigde vrouwen, gefotografeerd door een schilder met smetvrees. De wereld van de Duitse beeldend kunstenaar Martin Eder is een beklemmende.


Foto © Robert van Stuyvenberg

Hij maakte naam met banale maar ironische aquarellen en kitscherige surrealistische olieverfschilderijen. Met bonte, smakeloze kleuren en een speelse trash-esthetiek slingerde Eder seksueel uitdagende meisjes, zoetige pluiskatten en trouwhartige honden op het doek. Even verguisd als aanbeden, werd Eder een van de vooraanstaande Duitse kunstenaars van zijn generatie. Nu verbaast hij vriend en vijand met een fel realistische foto-cyclus over jonge vrouwen die door het leven getekend zijn.

Voor Martin Eder (1968) is er geen verschil tussen schilderen, fotograferen of, bij wijze van spreken, baden. “Het gaat erom of je iets echt wilt doen. Met toewijding. Ik heb overigens een bad laten installeren in mijn atelier in Berlijn. Kan ik vanuit mijn bad naar mijn werk kijken.” En zich ontdoen van verfspatten, want Eder heeft een broertje dood aan verf op zijn lichaam of kleding. “Ik heb me aangeleerd om zo te schilderen dat ik niet knoei.” Martin Eder is in Den Haag voor de presentatie van Die Armen (De Armen), zijn opmerkelijke reeks foto’s van naakte vrouwen die op een of andere manier getekend zijn door het leven. “Deze vrouwen zijn niet arm in financiële zin. Wat ze gemeen hebben is dat ze beschadigd zijn door de buitenwereld. De een fysiek, de ander mentaal. Het zijn geen fotomodellen, maar vrouwen uit mijn directe omgeving, vrienden en bekenden. Ze hebben allen iets meegemaakt wat hen getekend heeft. Een van die vrouwen is inmiddels overleden, een ander is psychotisch en weer een ander is een actrice die in haar rol is blijven steken.”Met hun blauwe plekken en anorexia, of met een desolate oogopslag die boekdelen spreekt, hebben deze vrouwen niet alleen een persoonlijk verhaal. Voor Eder vertegenwoordigen ze tevens de doornsee hedendaagse jonge, blanke Europese vrouw. “De vrouwen die ik heb fotografeerd zijn niet het slachtoffer van de maatschappij, maar eerder het product.” Natuurlijk, Eder stelt met Die Armen vragen over identiteit in relatie tot het gemanipulerende beeld van de vrouw in de massamedia. Maar door vrouwen te fotograferen die hij persoonlijk kent zoekt hij het leed dichter bij huis.

“Volgens mij spelen de gruwelijkheden die iemand het meest beschadigen zich af in je directe omgeving. In je huis of op straat. Onder je nagels.” Het is moeilijk voor te stellen dat de foto’s gemaakt zijn met een eenvoudige digitale camera en natuurlijk licht. Hoewel de portretten confronterend zijn door de schaamteloze wijze waarop de vrouwen zich letterlijk en figuurlijk bloot geven, verwijzen de composities naar schilderkunst. Naar Carravagio en Freud. Martin Eder heeft met Die Armen een serie sobere, indringende landschappen van de ziel gemaakt. Opvallend is dat de geportreteerden niet om empathie vragen. Sterker nog, sommigen kijken trots en onafhankelijk. “Een aantal van hen is sterker geworden door wat zij hebben meegemaakt. Dat is het gevoel dat uit de foto’s spreekt en ze onderscheidt van gewone naaktfotografie die al gauw iets voyeuristisch en pornografisch krijgt.”

AD Haagsche Courant
Juli 2008